Raşit ULUBEY

I- BAŞLANGIÇ :

Yaşanan ekonomik süreç zorunlu olarak hem çalışanları, hem de işverenleri etkilemektedir. Bunun sonucunda da işverenler üretim girdilerinin düşmesini istemekte ve beklemektedir. Üretim girdilerinden işçilik maliyetleri arasında bulunan sigorta primleri ile ilgili teşvik, destek ve indirimlerden 2022 yılında devam edenler 2 (iki) bölümden oluşan bu makalelerimizde ele alınıp, değerlendirilecektir. Makalemizin birincisinde 4447 sayılı Kanunun Geçici 19, 10, 31 inci maddelerine konu teşvik ve destekler ile 4857 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine konu engelli teşvik ve desteği, ikincisinde ise diğer teşvik, destek ve indirimler üzerinde durulacaktır.

II- KONU :

A-) 4447 SAYILI KANUNUN GEÇİCİ 19 UNCU MADDESİNE KONU (17103, 27103) İSTİHDAM TEŞVİKİ VE DESTEĞİ

İşçinin işe alındığı tarihten önceki bir takvim yılı içinde (Örnek; işçi 2022 yılının hangi gün ve ayında işe alınmış olursa olsun 2021 yılında) işyerince Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde emekli çalışanlar dahil yer alan ortalama sigortalı işçi sayısına ilave olarak 31.12.2022 tarihine kadar işe alınan ve istihdam edilen işçiler için diğer şartların sağlanması halinde işveren bu teşvikten yararlanabilmektedir.

Şu kadar ki, aranılan diğer şartlara sahip olan sigortalı işçiler, ortalama sigortalı işçi sayısına ilave olarak işe alınmasalar dahi, sonraki aylarda işyerinde çalışan sigortalı işçi sayısı ortalama sigortalı işçi sayısının üzerine çıktığı takdirde, bahse konu sigortalı işçilerden dolayı işyeri Geçici 19 uncu madde kapsamındaki destekten yararlanılabilmektedir.

01.01.2018 ila 31.12.2022 tarihleri arasında 5510 sayılı Kanun kapsamına alınan işyerleri ve daha önce tescil edildiği halde ortalama sigortalı sayısının hesaplandığı yılda sigortalı çalıştırılmaması nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumuna aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi vermeyen işyerleri, aranılan diğer şartları sağlamak kaydıyla, ilk defa sigortalı bildiriminde bulunulan aydan sonraki üçüncü aya ilişkin aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinden itibaren bu destekten yararlandırılabilmektedir.

Ortalama sigortalı sayısının tespitine esas olan bir önceki takvim yılının bazı aylarında sigortalı işçi çalıştırılmamış olması halinde, ortalama sigortalı sayısı, bildirim yapılmış aylardaki toplam sigortalı işçi sayısının bildirim yapılmış ay sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır.

1-) İşçi Açısından Aranılan Diğer Koşullar

1.1-) 01.01.2018 ila 31.12.2022 tarihleri arasında işe alınmış olması

Bu teşvik 01.01.2018 ila 31.12.2020 tarihleri arasında işe alınan ve istihdam edilen işçilere uygulanmakta iken, 7256 sayılı Kanunun 7 nci maddesiyle 31.12.2023 tarihine kadar verilen uzatma yetkisinin Cumhurbaşkanı tarafından 01.12.2020 tarihli ve 3248 sayılı kararla şimdilik 31.12.2022 tarihine kadar uzatılmasıyla bu tarihe (31.12.2022) kadar alınan ve istihdam edilen işçileri kapsamaktadır.

1.2-) Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olması

İşe alınacak kişilerin işe başlatıldığı tarih itibariyle Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olması teşvikten yararlanılmasının bir diğer koşulu olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer tüm şartlar sağlansa bile, bu şart sağlanmadan teşvikten yararlanılabilmesi mümkün değildir.

1.3-) İşe başladığı tarihten önceki 3 aylık sürede 10 günden fazla sigortalı olunmaması

Bu teşvikten yararlanılabilmesinin bir diğer koşulu işe başlatılacak kişinin isteğe bağlı sigortalılık hariç, işe başladığı tarihten önceki 3 (üç) aylık sürede toplam 10 günden fazla Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4/1-a, b, c, Ek-6 ve Ek-9 uncu madde kapsamında sigortalı olmaması gerekir.

2-) İşyeri Açısından Aranılan Koşullar

2.1-) Özel sektör işyeri olması

Teşvikten yararlanacak işyerinin özel sektör işyeri olması arandığından, genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50'sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklar) ait işyerleri, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunundan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında teşvik hükümleri uygulanmamaktadır.

2.2-) Aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi içinde verilmesi ve SGK’na borcun bulunmaması

Teşvikten yararlanacak işyerinin aylık prim ve hizmet belgesinin veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin yasal süresi içinde SGK’na verilmesi ve tahakkuk eden primlerin yasal süresi içinde ödenmesi, işverenin teşvikten yararlanacak işyeri için sigorta primi, işsizlik sigortası primi, gecikme cezası, gecikme zammı, idari para cezası borcunun bulunmaması, bulunması halinde Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükmünce veya yapılandırma kanunu uyarınca yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş olması icap etmektedir.

2.3-) Fiilen ve sigortalı çalıştırma

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca yapılan ve yapılmakta olan kontrol ve denetimlerde veya mahkeme kararıyla, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği, diğer bir deyişle kayıt dışı çalıştırdığı veya bildirdiği sigortalıların fiilen çalışmadığı tespit edilen işverenler, Ek 14 üncü madde gereğince teşvik hükümlerinden 1 (bir) ay yararlanamamaktadır

3-) Teşvikten yararlanma süresi ve sağlanan prim desteği

Teşvikten yararlanma süresi genel olarak 12 aydır. 18-25 yaş aralığında işe alınan erkekler ile yaş sınıra bakılmaksızın kadın çalışanlar ve engelliler 18 ay süreyle teşvik hükümlerinden yararlanabilmektedir.

Destekten bir kez yararlanılmakta olup, destek süresini tamamlamadan işten ayrılan ve başka bir işyerinde çalışmaya başlayan veya ayrıldığı işyerinde daha sonra yeniden işe giriş yapan işçi aranılan diğer şartları sağlaması halinde kalan süre kadar destekten yararlanmaya devam etmektedir. Şu kadar ki ayrıldığı işyerinde daha sonra yeniden işe giriş yapan işçinin çalıştığı işyerindeki önceki yıla ait ortalama sigortalı sayısı, ilk giriş için ayrı, ikinci giriş için ayrı olmak üzere işe giriş tarihlerine göre önceki yıl ortalama sigortalı sayıları ayrı ayrı hesaplanmaktadır.

Teşvikten yararlanacak işyerinin bilişim ve imalat sektöründe olması halinde teşvik kapsamındaki işçi için destekten yararlanılacak ayda bildirilen prime esas kazanç herhangi bir sınırlandırmaya tabi olmaksızın destek kapsamında olup, sigorta primi ile işsizlik sigortası priminin işçi ve işveren hisselerinin tamamı destek kapsamında karşılanmaktadır.

Şayet işyeri bilişim ve imalat sektörü dışında ise, günlük asgari ücret (2022 yılı için 166,80 TL) düzeyindeki prime esas kazanç üzerinden sigorta primi, işsizlik sigortası priminin işçi ve işveren hisseleri bu teşvik kapsamında karşılanmaktadır.

İşsizlik Sigortası Kanunu, Geçici 19 uncu maddesi kapsamındaki 17103 ve 27103 sayılı bu destek işsizlik sigortası fonunca finanse edilmektedir.

Geçici 19 uncu madde kapsamındaki bu destekten yararlanan işçiler için işveren aynı zamanda destekten yararlanılan sürede İşsizlik Sigortası Kanununun Geçici 21 inci maddesine konu olan ve asgari ücret düzeyiyle sınırlı bulunan işçi kazancı üzerinden hesaplanan gelir vergisinin asgari geçim indirimi dışında kalan kısmı ile hesaplanan damga vergisini ödememektedir. Geçici 19 uncu madde kapsamındaki teşvikten yararlanan işçinin aynı aylara ait gelir ve damga vergileri işsizlik sigortası fonunca finanse edilmektedir. Ancak, 2022 yılı başından itibaren asgari ücretin 4.253,40 TL’lik kısmı gelir vergisinden istisna kılındığı için Geçici 21 inci maddenin uygulanma imkanı fiilen bulunmamaktadır.

4-) Alt işvereni bulunan işyerlerinin durumu

Alt işvereni bulunan işyerleri, İşsizlik Sigortası Kanunu, Geçici 19 uncu maddesi kapsamındaki bu destekten yararlanılmasında asıl işverenin işe alınma tarihinden önceki bir takvim yılına ait çalışan sayısı ortalaması ile teşvikten yararlanılacak aydaki çalışan sayısı, asıl işveren için ayrı, alt işveren için ayrı olarak hesaplanmakta ve dikkate alınmakta olup, diğer bir anlatımla asıl işveren ve alt işveren sayıları birlikte dikkate alınmamaktadır.

B-) 4447 SAYILI KANUNUN GEÇİCİ 10 UNCU MADDESİNE KONU (06111) İSTİHDAM TEŞVİKİ VE DESTEĞİ

Yazının 2. bölümü için tıklayın