Fatih GÜNDÜZ

I-GİRİŞ

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa göre örtülü kazanç dağıtımına ilişkin düzenleme 13. maddede de “Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı “ başlığı altında düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesinde transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımının ilk önce tanımı yapılmıştır. Maddenin 1. fıkrasında örtülü kazanç dağıtımının tanımı “kurumlar, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit ettikleri bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunursa, kazancın tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılmış sayılır…” şeklinde yapılmıştır. Yazımızda transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hakkında genel bir açıklama ile hazine zararı kavramı ve konuya ilişkin özellikli durumları açıklamaya çalışacağız.

II-TRANSFER FİYATLANDIRMASINA İLİŞKİN YASAL MEVZUAT

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa göre örtülü kazanç dağıtımına ilişkin düzenleme 13. maddede de “Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı “ başlığı altında düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesinde transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımının ilk önce tanımı yapılmıştır. Maddenin 1. fıkrasında örtülü kazanç dağıtımının tanımı “kurumlar, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit ettikleri bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunursa, kazancın tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılmış sayılır…” şeklinde yapılmıştır. Ayrıca konuya ilişkin olarak yayınlanan 1 Seri Nolu Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Genel Tebliğde(1) kapsama ilişkin aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.

Türkiye’deki tam ve dar mükellef gerçek kişi ve kurumların tamamı bu düzenlemenin kapsamı içinde olup, ilişkili kişilerle gerek yurt içi gerekse yurt dışı faaliyetleri ile ilgili olarak yapılan mal veya hizmet alım ya da satım işlemleri transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı çerçevesinde değerlendirilecektir.

Kurumların ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit ettikleri bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunmaları durumunda, kazanç tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılmış sayılacaktır.

Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımından söz edebilmek için;

-Bir kurum tarafından bir mal veya hizmet alım ya da satımının (alım, satım, imalat ve inşaat işlemleri, kiralama, kiraya verme işlemleri, ödünç para alınması ve verilmesi, ikramiye, ücret ve benzeri ödemeleri gerektiren işlemler de bu kapsamdadır.) yapılmış olması,

-Söz konusu kurumun bu mal veya hizmet alım ya da satımını ilişkili kişilerle yapmış olması,

-Bu mal veya hizmet alım ya da satımında “emsallere uygunluk ilkesi” ne aykırı olarak fiyat veya bedel tespiti yapılmış olması gerekmektedir.

Dolayısıyla kurumların ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine göre tespit ettikleri fiyat veya bedel üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımı yapmış olmaları durumunda transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımından söz edilmeyecektir.

Bir kurum açısından ilişkili kişi;

-Kurumların kendi ortaklarını,

-Kurumların veya ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek kişi veya kurumları,

-Kurumların veya ortaklarının idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu gerçek kişi veya kurumları,

-Kurumların veya ortaklarının idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından nüfuzu altında bulundurduğu gerçek kişi veya kurumları,

-Ortakların eşlerini,

-Ortakların veya eşlerinin üstsoy ve altsoyu, üçüncü derece dahil yansoy hısımları ve kayın hısımlarını ifade etmektedir.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 13 üncü maddesinde geçen “gerçek kişi” ifadesi, Gelir Vergisi Kanunu’nun uygulanmasında gerçek kişi olarak kabul edilip vergiye tabi tutulan şahıslar ile şahıs şirketleri ya da adi ortaklıkları; “kurum” ifadesi de sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek veya vakıflar ile bunlara ait iktisadi işletmeleri ve iş ortaklıklarını kapsamaktadır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun uygulanmasında ise teşebbüs sahibinin eşi, üstsoy ve altsoyu, üçüncü derece dahil yansoy ve kayın hısımları ile doğrudan veya dolaylı ortağı bulunduğu şirketler, bu şirketlerin ortakları, bu şirketlerin idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından kontrolü altında bulunan diğer şirketler ilişkili kişi sayılmaktadır.

III-TRANSFER FİYATLANDIRMASINDA HAZİNE ZARARI KAVRAMI