Mehmet AYDIN

İşletmeler tarafından icra edilen faaliyetlerde kullanılmak üzere satın alınan veya imal edilen bir kısım varlıklar için ödenen bedeller, satın alınan veya imal edilen dönemde tamamen gider yazılamamaktadır. Alınan veya elde edilen bu varlıklar için Hazine ve Maliye Bakanlığı faydalı ömürler belirlemiştir. Edinilen bu varlıklar bir yıldan fazla süre içerisinde kullanılabileceğinden alım veya elde etme aşamasında ödenen bedellerin de birden fazla yıla yayılarak gider yazılması kanuni düzenlemelerle zorunlu tutulmuştur.

Amortisman uygulamasına ilişkin kanuni hükümlere 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun(1) 313 ve müteakip maddelerinde yer verilmiştir. Buna göre işletmelerin duran varlıklarında yer alan gayrimenkuller, gayrimenkullerin mütemmim cüzüleri ve teferruatı, tesisat ve makinalar, gemiler ve diğer taşıtlar, gayrimaddi haklar, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin Vergi Usul Kanunu’nun Değerleme hükümlerine göre tespit edilen değerleri Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca belirlenen faydalı ömürler dikkate alınarak yok edilmesi diğer bir ifade ile gider hesaplarıyla ilişkilendirilmesi gerekmektedir.

Amortisman uygulaması açısından duran varlıkların edinimi için ödenen bedellerin amortismana tabi tutulabilmesi için bu varlıkların işletmede bir yıldan fazla kullanılması, yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz kalması gerekmektedir. Nitekim ünlü bir yazarın tablosunun satın alınması sırasında ödenen bedeller, söz konusu tablonun değerinin düşeceği düşünülemeyeceğinden amortisman uygulamasına konu olmayacaktır.

Amortisman uygulamasının temel mantığı satın alınan veya imal edilen varlıkların bedellerinin faydalı ömür nispetinde yok edilmesi yönündedir. Bundan dolayı bedelsiz veya hibe olarak alınan ve satın alma bedeli olmayan bu varlıklar amortismana tabi tutulmayacaktır.Ancak bu şekilde edinilen varlıkların emsal bedel üzerinden gelir yazılması halinde Bakanlıkça tespit edilen oranlar dahilinde bu varlıklar için amortisman hesaplanabilecektir.

Öte yandan Vergi Usul Kanunu’nun 313’üncü maddesinin son fıkrası gereğince değeri her yıl için VUK Genel Tebliğleri ile belirlenen haddi aşmayan (522 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği ile 2021 yılı için 1.500 -TL)peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri belirlenen haddi aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilecektir.Burada dikkat edileceği üzere amortismana tabi varlıkların sayıldığı 313’üncü maddenin ilk fıkrasında sinema filmleri belirtilirken son fıkrada belirtilmemiştir. Buna göre sinema filmleri için yapılan harcamalar ilgili yıl belirlenen kanuni haddin altında kalsa dahi doğrudan gider yazılamayacak ve amortismana tabi tutulacaktır.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda yer alan hükümler kapsamındaki amortisman uygulaması ve kullanılmış iktisadi kıymetlerde amortisman uygulaması çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır.

2.AMORTİSMAN UYGULAMASI

2.1.Kapsamı

Amortisman, işletmeler tarafından birden fazla yılda kullanılabilecek varlıklar için ödenen bedellerin yine bu varlıklar için belirlenen yararlanma yılına paylaştırılarak gider yazılmasıdır. Amortisman uygulamasının konusunu mal ve haklar oluşturmakta olup hizmetler bu kapsamda değerlendirilmemektedir.

Amortisman uygulamasına konu varlıklar Vergi Usul Kanunu’nun 313’üncü maddesinde gayrimenkuller, gayrimenkullerin mütemmim cüzüleri ve teferruatı, tesisat ve makinalar, gemiler ve diğer taşıtlar, gayrimaddi haklar, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmleri şeklinde belirlenmiştir. Bu çalışmamızda söz konusu varlıklar kıymet veya amortismana tabi kıymet olarak nitelendirilecektir.

Öte yandan her yıl için VUK Genel Tebliğleri ile belirlenen haddi aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri belirlenen haddi aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilecektir.

2.2. Şartları

İşletmeler tarafından alınan ve imal edilen kıymetlerin amortisman uygulamasına tabi tutulabilmesi için aşağıdaki şartların birlikte sağlanması gerekmektedir.