Hilmi Bahadır BARÇIN

1- GİRİŞ

Kamu ihaleleri ülkemizde özel sektör açısından her daim ilgi çeken bir alan olagelmiştir. İhale sürecinde istekliler ihale dokümanına bağlı olarak tekliflerini sunmakta, ihale günü ve saatinde en uygun teklifi veren istekli ihale komisyon kararı ile belirlenmekte, böylece ihalenin yüklenicisi ilan edilmekte ve sonuç olarak yüklenici ile idare arasında bir sözleşme imzalanmaktadır.

Sözleşme aşamasında ise bazen idarenin ihaleye çıkarkenki ihtiyacını yanlış belirlemesi veya ihtiyacın ortadan kalkması sebepleri sonucu ortaya çıkan iş eksilişi nedeniyle sözleşme tutarından daha az miktarda yükleniciye bir ödeme ile sözleşme tamamlanmaktadır. 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununda ayrıntıları belirlenen bu durumda idare yükleniciye zararlarını telafi edecek şekilde tazminat niteliğinde bir ödeme yapmaktadır.

Kamu ihalelerinde iş eksilişi nedeniyle ödenen bu tazminata dair yüklenicinin fatura kesip kesmeyeceği ve bu ödemeden damga vergisi kesintisi yapılıp yapılmayacağı makalemizin konusunu teşkil edecektir.

2- KAMU İHALELERİNDE İŞ EKSİLİŞİ VE ÖRNEK TAZMİNAT HESAPLAMA

Kamu ihalelerinde iş eksilişi sonucu ortaya çıkan tazminat ve bu tazminatın hesabı aşağıda bir örnekle hesaplanmıştır;

2.1. İş Eksilişi ve Yükleniciye Ödenen Tazminat

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu idareleri ihtiyaç duydukları mal, hizmet ve yapım işlerine ilişkin olarak ilk olarak ihtiyaç miktarlarını belirlemektedirler. Belirlenen bu ihtiyaç miktarları ihale dokümanlarında istekli firmalara belirtilmektedir. İstekli firmalar da bu ihtiyaç tutarları doğrultusunda tekliflerini hazırlamakta ve kamu idaresinin belirlediği bu veriye güvenerek hareket etmektedirler.

Örneğin kamu idareleri, 50 araba kiralayacağı, 1000 adet işçi çalıştıracağı, 50 Bin litre akaryakıt alımı veya 40 derslikli okul inşaatı ihtiyacını belirlemekte ve dokümanda da bu doğrultuda düzenlemelere yer verilmektedir; istekli firmalarda bu miktarlar üzerinden tekliflerini sunarak ihale sonuçlanmaktadır. Kar oranları bu olası miktarlar üzerinden hesaplanmaktadır.

Ancak zaman zaman bu ihtiyaç miktarları idare tarafından yanlış hesaplanmaktadır. Veya idare sözleşme uygulaması aşamasında bu ihtiyacın bir kısmından vazgeçmektedir. Örneğin idare 1 yıllık 50 bin litre akaryakıt alacağı doğrultusunda sözleşme imzalamıştır. Ancak sözleşme sürecinde tasarruf nedeniyle araçların satılması veya daha az kullanılması sonucunda 1 yıllık sözleşme süresinin sonunda 20 bin litre ile sözleşme sona erebilir.

Ancak yüklenici firma ihaleye çıkarken idarenin bu taahhüdü doğrultusunda iş anlaşmaları yapmış olabilir. En basitinden banka teminat mektubu ilk sözleşme bedeli üzerinden hesap edilmiştir. Son olarak yüklenicinin hanesine zarar yazılacak olan bir başka unsur da toplam sözleşme bedeli üzerinden hesap edilen ihale kararı ve sözleşme bedeli damga vergileridir.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” başlıklı 24’üncü maddesinde iş eksilişlerinde yüklenici firmanın bu kayıplarını telafi edebilmek amacıyla, aşağıdaki düzenlemeye yer vermiştir;

“Sözleşme bedelinin % 80’inden daha düşük bedelle tamamlanacağı anlaşılan işlerde, yüklenici işi bitirmek zorundadır. Bu durumda yükleniciye, yapmış olduğu gerçek giderleri ve yüklenici kârına karşılık olarak, sözleşme bedelinin % 80’i ile sözleşme fiyatlarıyla yaptığı işin tutarı arasındaki bedel farkının % 5’i geçici kabul tarihindeki fiyatlar üzerinden ödenir.”

Bu düzenleme sözleşme bedelinin yüzde 80’inden daha düşük bir miktarda bitmesi durumunda yüklenicinin yapmış olduğu gerçek giderleri ve yüklenici kârına karşılık olarak, sözleşme bedelinin % 80’i ile sözleşme fiyatlarıyla yaptığı işin tutarı arasındaki bedel farkının % 5’inin geçici kabul tarihindeki fiyatlar üzerinden hesaplanacak bir tazminatın yükleniciye ödenmesine yönelik bir düzenlemedir.

2.2. Tazminatın Örnek Üzerinden Hesabı