Fırat İNSEL

Giriş

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre yedi gelir unsurundan bir takvim yılında elde edilen kazanç ve iratlar toplamı aksine bir düzenleme olmadığı sürece yıllık beyanname ile beyan edilmektedir. Gelirin toplanması ve beyanı genel ilkesinin aksine bazı gelir unsurları için beyanname verilmesi ve diğer gelirler için verilecek beyannameye dahil edilmesi söz konusu değildir. Gelir vergisinin hesaplanmasında öncelikle beyana tabi gelir tutarından yapılacak yasal indirimlerin tespit edilerek indirimlerin yapılması gerekmektedir. Bu indirimler sonrasında vergiye tabi matraha ulaşılmakta ve vergi tarifesi uygulanmak suretiyle gelir vergisi hesaplanmaktadır. Yıllık beyannamede yapılacak indirimler vergiye tabi matrahı azaltmak suretiyle hesaplanacak gelir vergisine direk olarak etki ettiğinden dolayı son derece önemli bir husustur. Gelir Vergisi Kanununa göre beyan edilen gelir toplamından yapılacak yasal indirimlerin (bağış ve yardımlar, eğitim ve sağlık harcamaları, hayat/şahıs sigorta primleri, engellilik indirimi, Ar-ge indirimi ve sponsorluk harcamaları gibi) doğru olarak hesaplanmaması, vergi matrahının aşınmasına ve verginin eksik hesaplanmasına engel olabilmektedir.

Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlere ilişkin indirimlerin büyük kısmı GVK’nın 89. maddesinde ve diğer bazı özel kanunlarda belirtilmiştir. Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden yasal indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir.

Makalemizde sosyal, ekonomik, kültürel sebeplerle uygulanan diğer indirimleri Gelir Vergisi Kanunumuz bazında ayrıntılı olarak inceleyip bunların kanuni düzenlemedeki yerini ve şartlarını inceledikten sonra diğer kanunlar da yer alan indirimleri gözden geçireceğiz.

1-Diğer İndirimler

Zararların kardan mahsubundan sonra ortaya çıkan beyan edilen gelir toplamından GVK’nın 89. maddesi, geçici maddeler ve diğer özel kanunlarda yer alan indirimler belli şartlar ve limitler çerçevesinde indirilmekte ve vergiye tabi gelire yani vergi matrahına ulaşılmaktadır. Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıda belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta şartların tamamını taşıması gerekmektedir.

İndirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları düşülmeden önceki tutar esas alınacaktır.

İndirim uygulamasında çocuklar için yapılan harcamalarda söz konusu olup; 85 No.lu Gelir Vergisi Sirkülerinde, “çocuk” veya “küçük çocuk” tabirinden; mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukların anlaşılması gerektiği belirtilmiştir.

Kurumlar Vergisi Kanununun aksine Gelir vergisinde bu indirimlerin yapılması için belli bir sıralama olması şart değildir ve indirimlerin yapılamaması durumunda bazı indirimler hariç birçok indirim yapılamayan tutarın devri olmamaktadır.

Gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıdaki indirimler yapılabilir.

Hayat/şahıs sigorta primleri,

Eğitim ve sağlık harcamaları,

Engellilik indirimi,

Bağış ve yardımlar,

Başbakanlıkça veya Bakanlar Kurulunca başlatılan yardım kampanyalarına yapılan ayni ve nakdi bağışlar,

İktisadi işletmeleri hariç Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar,

Sponsorluk harcamaları,

Ar-Ge harcamaları,

Girişim Sermayesi Fonu olarak ayrılan tutarların indirimi,

Türkiye’de yerleşmiş olmayan kişilerle, işyeri, kanuni ve iş merkezi yurt dışında bulunanlara hizmet veren bazı sektör işletmelerinin münhasıran bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlara ilişkin indirim,

Korumalı iş yeri indirimi,

Basit usulde ticari kazançlarda 8.000 TL’lik indirim,

Bireysel Katılım Yatırımcısı indirimi (GVK’nın geçici 82. maddesine göre),

EXPO 2016 Antalya Ajansına yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımlar ve sponsorluk harcamaları (GVK’nın geçici 83. maddesine göre),

Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar.

1-1- Şahıs Ve Hayat Sigorta Primleri