Vakkas DEMİR

3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanuna göre yapılan borçlanmalarda ve emeklilikte uygulamada önemli önemli sorun bulunmaktadır. Bunlardan birincisi; yurt dışı borçlanma ile kazanılan sürelerin mal edileceği dönemin tespitidir. İkincisi ise; yurt dışı borçlanması ile kazanılan sigortalılık sürelerinde sigortalılık başlangıç tarihinin tespitidir.
Üstte belirttiğimiz bu iki durumla ilgili SGK ile faydalanıcılar arasında çoğu zaman sorun olmuştur. Bazı zamanlarda yaşanan sorunlar yasal düzenlemelerle çözülmüş, bazı durumlarda ise, mahkeme kararlarıyla giderilmeye çalışılmıştır.
Bu makale çalışmamızda, yurt dışı borçlanması yaparak bu borçlanma süreleri Bağ-Kur (4/b) kapsamında değerlendirilen/sayılan kişilerin, yurt dışındaki sigorta başlangıçlarını Türkiye’de sigorta başlangıcı kabul etmeyen SGK’nın bu uygulamasının, dava yoluna gidildiğinde, yurt dışındaki sigorta başlangıcının Türkiye’de de sigorta başlangıcı kabul edilip EYT’li olunabileceği hususlarında örnek yargı kararı verip açıklamaya çalışacağız.
KONUYLA İLGİLİ SGK’NIN YASAL MEVZUATI:
3201 sayılı yurt dışı borçlanma kanununun 2. ve 3. Fıkraları gereği, Türkiye’de sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti olanların sigortalılık başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıcı, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülerek tespit edilmektedir. Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti bulunmayanların sigortalılıklarının başlangıç tarihi ise, borçlarını tamamen ödedikleri tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülerek belirlenmektedir.
5510 sayılı Kanunun geçici 7 nci maddesinin yedinci fıkrasına göre, 2008 Ekim ayı başından sonra Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında (eski adıyla Emekli Sandığı sigortalılığı) sigortalı olarak çalışmaya başlayanların bu tarihten önceki süreleri borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıcı geriye götürülmemektedir.
3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin beşinci fıkrasında sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerdeki sürelerini borçlananların, bu ülkelerde ilk defa çalışmaya başladıkları tarihin, ilk işe giriş tarihi olarak dikkate alınmayacağı hükmü yer almakta ise de, 11.09.2014 tarihli ve 6552 sayılı Kanun ile bu fıkraya eklenen cümle gereği, uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinde Türk sigortasına girişinden önce akit ülke sigortasına girdiği tarihin Türk sigortasına girdiği tarih olarak kabul edileceğine ilişkin özel hüküm bulunan ülkelerdeki sigortalılık sürelerini borçlananların akit ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilmektedir.
Buna göre, Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bosna Hersek, Çekya, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İsviçre, İtalya, Kanada, Kebek, KKTC, Kore Cumhuriyeti, Lüksemburg, Makedonya, Slovakya ve Tunus’taki ilk çalışma başlangıçları Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
KONUYLA İLGİLİ SGK UYGULAMASI VE YAŞANAN SORUN:
SGK’nın 2018/38 sayılı genelgesinin 6. bölümünde; “…Kanunun 26 ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi, 28 inci maddesinin dördüncü ve beşinci fıkraları ile 32 nci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendi hükümleri ile 506 ve 2925 sayılı kanunlara göre aylık bağlanabilmesi için sigortalılık süresi şartı bulunduğundan sosyal güvenlik sözleşmesinde özel hüküm bulunan akit ülkedeki çalışılmaya başlanılan tarihin, Türkiye’de ilk işe giriş tarihi olarak esas alınması sadece bu kapsamdakiler için uygulanacaktır. 1479, 5434 ve mülga 2926 sayılı kanunlarda sigortalılık süresi şartı öngörülmediğinden bu kanunlar kapsamında olanlar hakkında bu düzenleme uygulanmayacaktır. … Ev kadınlığı süreleri akit ülke mevzuatına göre sigortalılık süresi olarak kabul edilmediğinden bu süreleri borçlananların sözleşmeli ülkelerdeki ikamet başlangıç tarihleri Türkiye’de ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilmeyecektir. Ev kadınlığı sürelerini borçlananların sigortalılık başlangıcı 3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları gereğince tespit edilecektir.” hükümleri yer almaktadır.
SGK’nın üstte yer alan genelgesindeki ifadelere göre, yurt dışı borçlanması yapıp ta bu borçlanma süreleri 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında değerlendirilen kişiler için yurt dışı çalışma başlangıçları Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul edilmemektedir.
Peki SGK’nın bu uygulaması Bağ-Kur’lu vatandaşların hangi durumda aleyhine olmaktadır? Şöyle ki; 03.03.2023 tarihli ve 7438 sayılı EYT kanuna göre, Bağ-Kur’luların EYT kapsamında yaşa bakılmadan emekli olabilmeleri için, kadınlarda 7200 prim günü, erkeklerde 9000 prim gün sayısı şartını taşımaları gerekmektedir. Buna göre, örneğin 2024 yılında 7200 gün (20 yıl) üzerinden 4/b şartlarında borçlanma yapıp ta Türkiye’de sosyal güvencesi bulunmayan bir kadın sigortalının 7200 gün geriye gidilerek Türkiye’de sigorta başlangıcı tespit edilecek, bu tarih ise, 2004 yılına denk gelecektir. Bu durumda bu kadın sigortalı EYT kapsamına girmeyecek ve emekli olmak için emeklilik yaşı olan 58 yaşını bekleyecektir. Ancak, SGK, 4/a sigortalılarında olduğu gibi, 4/b sigortalılarında da akit ülkedeki çalışma başlangıcını Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul etse, bu kadın sigortalının yaşadığı akit ülkede 08.09.1999’dan önce çalışma başlangıcı varsa EYT’li olacak ve yaşa bakılmadan emekli olabilecektir.
SGK’nın yurt dışı borçlanması yaparak yurt dışı süreleri 4/b şartlarında sayılan kişilerden akit ülkedeki çalışma başlangıcını Türkiye’de sigorta başlangıcı sayılmayan kişilere yönelik bu uygulaması mağduriyetler oluşturmakta ve hak kaybına uğrayan kişiler dava yoluna gitmektedirler.
KONUYLA İLGİLİ ÖRNEK VE EMSAL YARGITAY KARARLARI: