Kenan AKBULUT

1. Giriş

Ülkemizin ekonomik gelişiminde, yatırımın ve üretimin en yüksek katkıyı sağlayacak şekilde yönlendirilmesi amacıyla üzerinde önemle durulan Serbest Bölge uygulaması, temel olarak 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu çerçevesinde yürütülmektedir. Serbest bölge uygulamaları ülkelere göre farklılık göstermekle birlikte, genel olarak serbest bölgeler çeşitli teşviklerin uygulandığı, genellikle ihracatı artırma amacı taşıyan ve genellikle ülkenin gümrük bölgesinin dışında sayılan bölgelerdir.

Ticari işlemlerin yoğun şekilde yaşandığı bu bölgelerde taşımacılık hizmetleri her daim önemini korumaktadır. Taşımacılık faaliyetiyle ilgilenen şirketlerin serbest bölgelerde faaliyette bulunan şirketlere iç gümrükler arası veya Türkiye’den serbest bölgelere yük taşımacılığı hizmeti vermeleri halinde, ihraç amaçlı olan veya ihraç amaçlı olmayan, serbest bölgeye ya da serbest bölgeden yapılacak yük taşımacılığı işlerinin katma değer vergisi mükellefiyeti bulunmayan serbest bölge şirketlerine yapılması halinde KDV tevkifatı uygulanıp uygulanmayacağı ve nasıl uygulanması gerektiği hakkında çalışmamız özelinde gerekli açıklamalar yapılacaktır.

2. Serbest Bölgeler

Serbest bölge, yatırım ve üretimi teşvik etmek, doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak, uluslararası ticareti geliştirmek amacıyla kurulmuş, ülkenin siyasi sınırları içerisinde olmakla beraber, gümrük sınırları dışında konumlandırılan, vergi, tarife, kota gibi olağan ticaret engellerinin ortadan kaldırıldığı, bürokratik şartların azaltıldığı, sınai ve ticari faaliyetler için geniş teşvik ve avantajların sunulduğu özel ekonomi bölgesidir. Gelişmekte olan ülkelerde serbest bölgelerde genellikle üretim ağırlıklı faaliyetler yapılmakla birlikte, gelişmiş ülkelerde genellikle ticaret ağırlıklı faaliyetler yapılmaktadır. Ülkemizdeki serbest bölgeler, Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihe kadar, gümrük ve dış ticaret kurallarının uygulanması açısından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında, menşe kurallarının uygulanması bakımından ise Türkiye Gümrük Bölgesi içinde sayılmaktadır. Serbest bölgelerin sağladığı avantajlar;

- Gümrük vergisi ve aynı tür diğer vergilerden %100 muafiyet.

- İmalat şirketleri için kurumlar vergisinden %100 muafiyet.

- KDV ve özel tüketim vergisinden %100 muafiyet.

- Düzenlenecek evraklara uygulanan damga vergisinden %100 muafiyet.

- Emlak vergisinden %100 muafiyet.

- Tamamı yurt dışına olmak kaydıyla Serbest Bölgelerden verilecek belirli lojistik hizmetlere %100 gelir ve kurumlar vergisi istisnası.

- Çalışan maaşı üzerinden alınan gelir vergisinden %100 muafiyet (serbest bölgelerde ürettiği ürünlerin FOB bedelinin en az %85’ini ihraç eden şirketler için).

- Mallar süre sınırlaması olmaksızın serbest bölgelerde tutulabilmektedir.

- Şirketler, serbest bölgelerden elde edilen kârı hiçbir sınırlama olmaksızın yurt dışına ya da Türkiye’ye serbestçe aktarabilmektedir.

- Mülk alım-satımında tapu harcından muafiyet.

- İnşaat, proje, iskân, izin ve onay süreçlerinde KDV muafiyeti.

- KDV ve diğer vergilerden muaf hazır altyapı.

Ülkemizde temel olarak ihracata dayalı yatırım ve üretimi teşvik etmek amacıyla 1987 yılından bu yana Akdeniz kıyısında, Mersin, Antalya ve Adana-Yumurtalık Serbest Bölgeleri, Ege Bölgesinde Ege (İzmir), Denizli ve İzmir Serbest Bölgeleri, Marmara Bölgesinde, İstanbul Atatürk Havalimanı, İstanbul Endüstri ve Ticaret, İstanbul Trakya, Avrupa, Kocaeli, Tübitak-Mam Teknoloji ve Bursa Serbest Bölgeleri, Karadeniz kıyısında, Trabzon, Rize ve Samsun Serbest Bölgeleri, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Gaziantep Serbest Bölgesi, İç Anadolu Bölgesinde, Kayseri Serbest Bölgesi faaliyete geçmiştir.

Serbest bölgelerin sınırları ile giriş ve çıkış noktaları, aynı zamanda serbest bölgeye giren, burada kalan veya çıkan eşya gümrük idarelerinin gözetimine tabidir. Serbest bölgelerde depolama, işçilik, işleme veya alım ve satım faaliyetlerinde bulunan kişiler tarafından, gümrük idarelerince kabul edilen forma uygun olarak envanter kayıtları tutulur. Türkiye’den serbest bölgelere sevkedilen mallar ve serbest bölgelerden Türkiye’ye sevkedilen mallar dış ticaret rejimine tabi tutulur. Serbest bölgeler ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz. Eşyanın serbest dolaşıma girişi sırasında uygulanması öngörülen ticaret politikası önlemleri, eşya serbest bölgeye konulduğunda veya eşyanın geçici bir süre için serbest bölgede kalması sırasında uygulanmaz. Diğer taraftan, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine girişinde ticaret politikası önlemleri uygulanması gerekiyorsa, bu tür önlemler, serbest dolaşımda olmayan eşyanın serbest bölgeye konulması sırasında uygulanır.

Serbest bölgelerde faaliyette bulunabilmek için öncelikle faaliyet ruhsatı alınması gerekmektedir.

3. Serbest Bölgeye Verilen Taşımacılık Hizmetinin KDV Kanunu Karşısındaki Durumu

3065 sayılı KDV Kanununun;

-9/1 maddesinde, mükellefin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Hazine ve Maliye Bakanlığının, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabileceği,

-17/4-ı maddesinde, serbest bölgelerde verilen hizmetler ile serbest bölgelere veya bu bölgelerden yapılan ihraç amaçlı yük taşıma işlerinin KDV’den istisna olduğu,

Hüküm altına alınmıştır.