Soner ALTAŞ

GİRİŞ

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun 610’uncu maddesinde “Anonim şirketlere ilişkin 514 ilâ 527’nci madde hükümleri limited şirketlere de uygulanır.” hükmüne yer verilerek, limited şirketler, yedek akçe ayrımı ve kullanımı konularında anonim şirketin yedek akçe hükümlerine tabi kılınmıştır. Anonim şirketin yedek akçelerine ilişkin hükümler ise TTK’nın 519 ilâ 523’üncü maddelerinde düzenlenmiştir. Yapılan bu yollama uyarınca, limited şirketin kanunî yedek akçeleri yanında isteğe bağlı yedek akçe ayırması da mümkündür. İsteğe bağlı (ihtiyarî) yedek akçeler, genel olarak TTK’nın 521’inci maddesinde düzenlenmiş, işçiler yararına yardım akçesine ilişkin 522’nci ve genel kurul kararıyla yedek akçe ayrılmasını düzenleyen 523’üncü maddeler de aynı kenar başlığı altında ele alınmıştır. Bu çerçevede, ihtiyari yedek akçeleri, şirket sözleşmesine göre ayrılanlar (genel ihtiyari yedek akçeler) ve genel kurul kararıyla ayrılanlar (olağanüstü yedek akçeler) olmak üzere iki gruba ayırmak mümkündür. Şirket çalışanları ve işçiler yararına yardım akçesi ise hem şirket sözleşmesi hükmü ile hem de genel kurul kararı ile ayrılabilmekte, bu yönüyle de karma bir nitelik arz etmektedir.

Diğer yandan, TTK’nın 608’inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kâr payı, sadece net dönem kârından ve bunun için ayrılmış yedek akçelerden dağıtılabilir.” hükmüne yer verilerek, yedek akçelerin kâr dağıtımında kullanılabileceği ifade edilmiştir.İşte bu çalışmada, Türk Ticaret Kanunu’na göre limited şirkette isteğe bağlı olarak yöneticiler, işçiler ve çalışanlar yararına yedek akçelerin hangi koşullar altında kâr dağıtımına konu edilebileceği, mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu(ETK) hükümleri ile karşılaştırmalı olarak, ele alınacaktır.

LİMİTED ŞİRKETİN ÇALIŞANLARI YARARINA AYIRDIĞI YEDEK AKÇELERİN KÂR DAĞITIMINDA
KULLANILIP KULLANILAMAYACAĞI HUSUSU

ETK’nın “Müstahdem ve İşçiler Lehine Yardım Akçesi” kenar başlıklı 468’inci maddesinde;

“Esas mukavelede şirketin müstahdem ve işçileri için yardım sandıkları vesair yardım teşkilatı kurulması ve idamesi maksadıyla akçe ayrılması derpiş olunabilir.

Yardım maksadına tahsis olunan para ve diğer mallar, şirket mallarından ayrılarak bunlarla Medeni Kanun hükümleri dairesinde bir tesis meydana getirilir.

Tesis senedinde, tesis mallarının şirkete karşı bir alacaktan ibaret olacağı tasrih olunabilir.

Şirketten alınandan başka müstahdem veya işçilerden de aidat alınmışsa, hizmet münasebetinin sonunda tesis şartlarına göre bu akçeden faydalanmadıkları takdirde müstahdem ve işçilere hiç değilse ödedikleri meblağlar ödeme tarihlerinden itibaren %5 faiziyle birlikte geri verilir.” hükmüne yer verilmiştir.

Anılan maddeye karşılık olarak, TTK’nın -610’uncu maddedeki yollama gereği gidilen- “Çalışanlar ve İşçiler Lehine Yardım Akçesi” kenar başlıklı 522’nci maddesinde ise;

“Esas sözleşmede şirketin yöneticileri, çalışanları ve işçileri için yardım kuruluşları kurulması veya bunların sürdürülebilmesi amacıyla veya bu amacı taşıyan kamu tüzel kişilerine verilmek üzere yedek akçe ayrılabilir.

Yardım amacına özgülenen yedek akçelerin ve diğer malların şirketten ayrılması suretiyle bir vakıf veya kooperatif kurulması zorunludur. Vakıf senedinde, vakıf malvarlığının şirkete karşı bir alacaktan ibaret olacağı da öngörülebilir.

Şirketin bu amaca özgülediği yedek akçeden başka yöneticilerden, çalışanlardan ve işçilerden aidat alınmışsa, iş ilişkisinin sonunda, vakıf senedine göre yapılan ayrımdan yararlanamadıkları takdirde çalışanlara ve işçilere hiç değilse ödedikleri tutarlar ödeme tarihinden itibaren kanunî faiziyle birlikte geri verilir.” hükmü yer almaktadır.

Limited şirket sözleşmesi ile çalışanlar ve işçiler yararına yedek akçe ayrılmasını içeren 522’nci maddede, ETK’nın 468’inci maddesindeki “müstahdemler” ibaresi yerine “şirket çalışanları ve yöneticileri” söz dizimi getirilmiş, yardım amacına özgülenen yedek akçeler ve malların şirket malvarlığından ayrılarak bir “vakıf veya kooperatif kurmak” suretiyle değerlendirilmesi öngörülmüş, şirketten ayrılanlar dışında aidat alınması halinde de yararlanamayanlara en azından kanuni faiz ile geri verilmesi şart koşulmuştur.

Böylece, limited şirketler, kuruluş sözleşmelerine hüküm koymak ya da sonradan sözleşme değişikliğine gitmek suretiyle, şirketin yöneticileri, çalışanları ve işçileri yararına vakıf veya kooperatif kurabilir ve bunların devamı amacıyla yıllık kârdan yedek akçe ayırabilirler.