(Ağustos 2019 tarihli Maliye Postası Dergisi'nde yayımlanmıştır)

I-                  GİRİŞ

            Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun teklifi 08.07.2019 tarihinde 2/2019 Esas numarası ile TBMM Başkanlığı Plan ve Bütçe Komisyonuna sunulmuştur ve Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. (*)Kanuna dair  haberimiz için tıklayın.

            Söz konusu Kanun teklifinde yurt dışında yaşayan gurbetçilerimizin yurt dışı borçlanma ve emeklilikleriyle ilgili ezber bozan ve köklü değişiklikler getiren düzenlemeler bulunmaktadır.

            Bu makale çalışmamızda, 08.07.2019 tarihli ve 2/2019 Esas numaralı kanun teklifinin/tasarısının değişikliğe uğramadan bu haliyle yasalaşması durumunda, gurbetçilere getirilen ve hemen hepsi aleyhlerine olan yenilik ve değişiklikleri açıklamaya çalışacağız.

II-               KANUN TEKLİFİYLE GURBETÇİLERE GETİRİLEN YENİLİK VE DEĞİŞİKLİKLER

a)                      Borçlanılacak bütün yurt dışı süreleri Bağ-Kur (4/1-b) sigortalılık süresi olarak değerlendirilecek

Teklifin 10 uncu maddesinde; “MADDE 10: 3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin başlığı “süre tespiti, sigortalılığın başlangıcı ve sürelerin değerlendirilmesi” şeklinde, dördüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Yurt dışı borçlanmasına ait süreler 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında geçmiş sigortalılık süresi olarak kabul edilir.” ifadeleri yer almaktadır.

08.07.2019 tarihli kanun teklifinden önce, yurtdışı hizmet borçlanmasına ait sürelerin 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre hangi sigortalılık haline (4/1-a, 4/1-b, 4/1-c) göre geçmiş sayılacağının belirlenmesinde; borçlanma yapan kişinin Türkiye’de sigortalılığı varsa borçlanma talep tarihindeki en son sigortalılık haline göre, sigortalılıkları yoksa aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında geçmiş sigortalılık süresi olarak kabul edilmekteydi. Buna göre, yurt dışı borçlanması yapacak kişi, borçlanma yapmadan önce Türkiye’de birkaç gün SSK (4/1-a) sigortalısı olup, bütün yurt dışı borçlanma sürelerini SSK prim gün sayısı olarak saydırabilmekteydi. Bunun sonucu olarak ta, SSK şartlarında daha düşük yaş ve prim gün sayısı üzerinden emekli olabilmekteydi.

08.07.2019 tarihli kanun teklifinden sonra, gurbetçilerin artık Türkiye’de kendilerini bir iki gün SSK sigortalısı gösterip, tüm yurt dışı sürelerini SSK prim günü olarak saydırma olanağı kalmamıştır. Her ne olursa olsun, gurbetçilerin yaptıkları yurt dışı borçlanma süreleri artık 4/1-b (Bağ-Kur) sigortalılık süresi olarak kabul edilecektir. Kanun teklifi ile getirilen bu yenilik, gurbetçiler için çok büyük dezavantajdır.

Şöyle ki; örneğin 24.11.1983 tarihinde Almanya’da işçi olarak çalışmaya başlayan Bay A, kanun teklifinden önce, birkaç gün Türkiye’de kendisini sigortalı gösterip 5225 prim gün sayısı borçlanıp 48 yaşını doldurması halinde SSK şartlarında Türkiye’den emekli olabilmekteydi. Ancak, aynı durumdaki kişi, kanun teklifinden sonra, 4/b şartlarında en erken 55 yaşında ve 9000 gün prim gün sayısını doldurma koşulu ile emekli olabilir.

Kanun teklifinden sonra, gurbetçilerin yurt dışı borçlanması ile SSK şartlarında Türkiye’den emekli olma imkânı kalmamıştır. Kanun teklifinden sonra gurbetçiler, 4/b’ye sayılan yurt dışı borçlanmasının yanında, son 3,5 yıl Türkiye’de SSK’lı çalışarak veya kendilerini Ek 5 tarım sigortası kapsamında (Ek 5 tarım sigortası SSK gibi sayılmaktadır) 3,5 yıl sigortalı göstererek, ancak bu şekilde SSK şartlarında emekli olabilirler.

b)                      Gurbetçilerin günlük yurt dışı borçlanma tutarları arttırılarak yurt dışı borçlanma maliyetleri yükseltildi

Kanun teklifinin 9 uncu maddesinde; “MADDE 9: 3201 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “% 32’sidir.” ibaresi “% 45’idir.” şeklinde değiştirilmiş ve fıkranın üçüncü cümlesi yürürlükten kaldırılmıştır.” ibaresi yer almaktadır.

Üstteki ibareye göre, 3201 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrası; “Borçlanılacak her bir gün için tahakkuk ettirilecek borç tutarı, başvuru tarihindeki 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 82 nci maddesinde belirtilen prime esas asgari ve azamî günlük kazanç arasında seçilecek günlük kazancın % 32'sidir.” şeklini almıştır. Yapılan bu değişikliğin anlamı aşağıda açıklanmıştır.

Kanun teklifinden önce, günlük asgari yurt dışı borçlanma tutarı 2019 yılı rakamlarına göre, 27,28 TL’dir. Bunun hesaplaması (2558,40 TL X 32 / 100 = 818,68 TL’dir. 818,68 TL / 30 gün = 27,28 TL) şeklindedir.

Kanun teklifinden sonra, günlük asgari yurt dışı borçlanma tutarı 2019 yılı rakamlarına göre, 38,38 TL’ye yükseltilmiştir. Bunun hesaplaması (2558,40 TL X 45 / 100 = 1151,28 TL’dir. 1151,28 TL /30 gün = 38,38 TL)şeklindedir.

Günümüz 2019 rakamlarına göre, kanun teklifi ile (kanun teklifinden sonra) günlük borçlanma bedeli 11,09 TL arttırılmıştır. Günümüzde en düşük prim gün sayısı ile emeklilik 3600 gün üzerinden SSK şartlarında olduğunu göz önünde bulundurursak, kanun teklifinden sonra 3600 gün borçlanma yapacak bir kişi 10 yıl için toplamda eskisinden (3600X11,09=39924 TL 10 yılda fark) 39,924 TL daha fazla prim ödeyerek emekli olabilecektir.

Anlaşılacağı üzere, kanun teklifi ile gurbetçilerin yurt dışı borçlanma yükleri oldukça yüksek miktarda arttırılmıştır.

c)                      Yurt dışı borçlanması ile kazanılan günlerin mal edileceği aylar belirlenerek emekli aylıkları düşürülecektir

Kanun teklifinin 10 uncu maddesinde; “MADDE 10: 3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin başlığı “süre tespiti, sigortalılığın başlangıcı ve sürelerin değerlendirilmesi” şeklinde, dördüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

Türkiye’deki sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki sürelerin borçlandırılması halinde bu süreler 5510 sayılı Kanunun 41 inci maddesinde yer alan hükümler esas alınarak Türkiye’deki sigortalılık başlangıç tarihinden, Türkiye’de sigortalılık yok ise borçlanma tutarının tamamen ödendiği tarihten geriye doğru götürülen sürelere ait ilgili aylara mal edilir.” ifadeleri yer almaktadır.

Kanun teklifinden önce, yurt dışı borçlanması ile kazanılan prim gün sayılarının hangi aylara mal edileceği ile ilgili 3201 sayılı Kanunda herhangi bir hüküm bulunmamaktaydı. SGK uygulamalarında ise, borçlanılan yurt dışı süreleri Türkiye’de sigortalılığı olan kişiler için Türkiye’deki sigortalılık başlangıç tarihinden geriye doğru götürülerek ilgili aylara mal edilmekteydi. Türkiye’de sigortalılığı olmayan kişiler için ise, borçlanma tutarının tamamen ödendiği tarihten geriye doğru götürülen sürelere mal edilmekteydi. SGK’nın bu şekildeki uygulaması, ikincil mevzuatla düzenlenip kanunla düzenlenmediği için, yurt dışı borçlanması yapan kişiler, dava açarak borçlanma dilekçesinde hangi tarih aralıklarını belirtmişlerse, borçlandıkları süreleri o aylara mal ettirebiliyorlardı. Böylece, daha yüksek emekli aylığı alabiliyorlardı. Bunun nedeni ise, özellikle 2000 yılı öncesi sürelere mal edilen primlerin daha yüksek emekli aylığı hesabı sunmasıydı.

Kanun teklifinden sonra, SGK’nın genelge ile düzenlendiği işlemler yasal boyut kazanacaktır. Kanun teklifinden sonra, borçlanılan yurt dışı süreleri Türkiye’de sigortalılığı olan kişiler için Türkiye’deki sigortalılık başlangıç tarihinden geriye doğru götürülerek ilgili aylara mal edilecek, Türkiye’de sigortalılığı olmayan kişiler için ise, borçlanma tutarının tamamen ödendiği tarihten geriye doğru götürülen sürelere mal edilecektir.

Kanun teklifi ile getirilen bu yeniliğin adil olmadığını düşünüyoruz. Çünkü, bir kişi örneğin yurt dışı borçlanması ile 1990-2000 yılları arası Almanya sürelerini borçlanmak istiyorsa, hangi tarihteki çalışması borçlanmışsa, borçlanılarak kazanılan hizmetin de o aya mal edilmesi gerekir. Bu durumda, Almanya’da 1990-2000 yılları arasını borçlanan kişi 2019 yılında borçlanma talebinde bulunmuşsa, borçlanılarak kazandığı süreleri 2009-2019 arasına mal edilecek bu da daha düşük emekli aylığına sebebiyet verecektir.

III- TEKLİFTEKİ YENİLİKLERDEN ETKİLENMEK İSTEMEYENLERİN BİR AN ÖNCE SGK’YA MÜRACAAT ETMELERİ GEREKİR

Kanun teklifinin 13 üncü maddesinde; “MADDE 13- 3201 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir. “GEÇİCİ MADDE 9- Kısmi aylık bağlanmış olanlar dahil olmak üzere bu maddenin yürürlük tarihinden önce yurt dışında geçen sürelerini borçlanma talebinde bulunanlardan tahakkuk ettirilen borçlarını yasal süre içinde ödeyenlerin, sigortalılık sürelerinin hangi statüde değerlendirileceğinin ve tahakkuk ettirilecek borç tutarının tespitinde önceki hükümler esas alınır.” ifadeleri yer almaktadır.

Üstte metnini verdiğimiz geçici maddeden anlaşılacağı üzere, sözünü etiğimiz kanun teklifi yasalaşmadan önce SGK’ya yurt dışı borçlanması için başvuran gurbetçilerin hem yurt dışı borçlanması ile kazandıkları hizmet süreleri eski mevzuata tabi olacak (yani SSK şartlarında kabul edilecek) hem de günlük borçlanma tutarları 27,28 TL üzerinden hesap edilecektir.

Bu nedenle, bütün gurbetçilerimizin bu teklif yasalaşmadan bir an önce SGK müdürlüklerini yazılı olarak müracaat etmelerini önemle tavsiye ediyoruz.

IV- SONUÇ

TBMM’ye sunulan kanun teklifi bu haliyle yasalaşırsa gurbetçilerin yurt dışı borçlanma ve emeklilik haklarında büyük kayıplar yaşanacak. Teklif yasalaşırsa, şu anda günlük 27,28 TL olan borçlanma bedeli 38,38 TL’ye yükseltilecek. Teklif yasalaşırsa, gurbetçilerin artık SSK şartlarında emekli olma imkanı kalmayacak. Kadınlar en az 7200 prim gün sayısı ile erkekler ise 9000 gün prim gün sayısı borçlanma yapıp bunun bedelini ödeyerek Bağ-Kur (4/1-b) şartlarında emekli olabilecekler.

Ayrıca, yurt dışı borçlanma ile kazanılan prim gün sayılarının mal edileceği dönemler, kanunla belirlendiği için artık eskisi gibi 2000 TL, 2500 TL emekli aylığı alma imkanı ortadan kalkacak.

Kanun teklifi ile getirilen bu düzenlemelerden olumsuz etkilenmek istemeyen gurbetçilerimizin kanun teklifi yasalaşmadan bir an önce SGK’ya PTT’den bir dilekçe ile dahi olsa yurt dışı borçlanma yapmak istediklerine dair dilekçe vermeleri gerekir. Çünkü. Kanun çıkmadan önce yapılan borçlanma talepleri eski mevzuata göre kabul edilecektir. 

(*) Söz konusu yasa 19.07.2019 tarih ve 30836  sayılı Mükerrer  Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Kanunun 8 inci ila 13 üncü maddeleri  yayımı tarihini izleyen ay başından (1 Ağustos 2019) itibaren yürürlüğe girecektir.

Vergi, SGK, İş, Ticaret Mevzuatı ile ilgili güncel konularda uygulamaya yönelik bunun gibi diğer makaleleri düzenli olarak takip etmek, ücretsiz danışmanlık hizmetimizden yararlanmak için siz de abonemiz olun.

 Abonemiz Olmak İçin Tıklayın.