(Haziran 2021 tarihli Maliye Postası Dergisi'nde yayımlanmıştır)

Giriş

Mali tablolar, işletme hakkında bilgi sahibi olmak isteyen işletme içinde ve işletme dışında yer alan mali tablo kullanıcıları için temel bilgi kaynağıdır.

Finansal analiz; işletmenin finansal durumunun, faaliyet sonuçlarının ve finansal gelişiminin yeterli olup olmadığını belirlemek için mali tablolar üzerinde yapılan çalışmaların toplamıdır. Bu çalışmalarda hem geçmişle ilgili bilgiler elde edilir, hem de gelecekle ilgili tahminlerin yapılması sağlanır. Aslında finansal analizle işletmenin geçmişe ait muhasebe bilgileri finansal kararlar için kullanılacak ve geçmişe ait bu bilgiler işletmenin geleceğine ait bilgilere dönüşecektir.

Bu çalışmada mali tablolar analizinde kullanılan yöntemler üzerinde durularak söz konusu yöntemler ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır.

Mali Tabloların Analizinde Kullanılan Yöntemler

Mali tablolar finansal bilgileri kullanacak temel bilgi kaynağıdır. Bu sebeple, işletmelerin düzenlediği mali tablolar bilgi kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde hazırlanmalıdır. Bu açıdan bakıldığında mali tabloları düzenlemenin üç temel amacı bulunmaktadır. Bunlar (Göçer, 2015:139):

· Gelecekte olacak nakit akımlarını değerlendirmede işletmeye yararlı bilgiler sağlamak,

· İşletmenin sahip olduğu varlıklar, kaynaklar ve bunlarda meydana gelen değişikliklerle ve işletmenin faaliyet sonuçları hakkında bilgi sağlamak,

· Mali tablo ilgilileri için karar almada faydalı bilgiler sağlamaktır.

Mali tablolar hem işletmenin kendisi için hem de işletme dışı için büyük önem taşımaktadır. Bu sebeple mali tabloların analiz edilmesi sağlıklı bilgiye ulaşabilmek için gereklidir.

Temel mali tablolara uygulanan analiz yöntemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

2.1.Karşılaştırmalı Analiz Yöntemi

Karşılaştırmalı tablolar analizi, bir işletmenin iki veya daha fazla dönemlerine ilişkin mali tablolarının birbirini izleyen dönemler bakımından karşılaştırmalı olarak düzenlenmesi ve bu tablolarda yer alan kalemlerin zaman içinde göstermiş oldukları değişikliklerin incelenerek değerlendirilmesidir (Akdoğan ve Tenker; 1997:473).

Karşılaştırmalı tablolar analizinin en büyük avantajı analizi yapılan işletmenin gelişme yönü hakkında görüş verecek bilgileri vermesidir. Mali tablolarda yer alan kalemlerdeki değişikliklerin incelenmesi, işletmenin ve onun mali karakteristiklerinin hangi yönde gelişmekte olduğunu göstermesi bakımından önemlidir (Akgüç; 1990:248). Bu analize konu olan finansal tabloların birbirini izleyen yıllara göre düzenlenmiş olmasında yarar bulunmaktadır. Birden fazla yıla ait nakit akış tabloları alınarak farklar, artış için (+), azalış için (–) olarak değerlendirilir ve yüzdesi belirtilir. Bu artış ve azalışlarda anlamlı ilişkiler tespit edilmeye çalışılır (Karğın ve Aktaş; 2011:12).

Kalemlerindeki değişimlerin bir önceki döneme göre hesaplanması halinde aşağıdaki formüller kullanılır (Demir ve Bahadır; 2009:880);

Tutarsal Değişim: Cari Dönem Tutarı – Bir Önceki Dönem Tutarı

Yüzde Değişim: (Cari Dönem Tutarı – Bir Önceki Dönem Tutarı) x 100

                                             Bir Önceki Dönem Tutarı

Hesap kalemlerindeki değişimlerin baz yıla göre hesaplanması halinde ise aşağıdaki formüller kullanılır;

Tutarsal Değişim: Cari Dönem Tutarı – Baz Yıl Tutarı

Yüzde değişim: (Cari Dönem Tutarı – Baz Yıl Tutarı x 100)

                                               Baz Yıl Tutarı

Eğilim Yüzdeleri ( Trend ) Yöntemi

Eğilim yüzdeleri analizi yöntemi; mali tablolarda yer alan kalemlerin zaman içinde gösterdikleri eğilimlerin saptanması ve incelenmesi esasına dayanır (Gökçen, 2004:21). İşletmenin uzun süreli analizleri yapılırken bu yöntemden faydalanılır. Bu yöntem işletmenin mevcut mali durumu hakkında bilgi sahibi olmak isteyenlere ışık tutmaktadır.

Bu yöntemde birden fazla yıla ait nakit akış tablosunun izlediği yol tespit edilmeye çalışılır. Başlangıç yıl olarak kabul edilen yıla ait mali tablonun her bir kalemi 100 varsayılır ve izleyen yıllardaki tablonun her bir kalemi baz yıldaki aynı kaleme bölünerek, 100’den sapmalar tespit edilerek yorumlar yapılır (Karğın ve Aktaş; 2011:12).

Eğilim yüzdeleri iki şekilde hesaplanabilir. Birinci hesaplama şekli, bir yılın mali tablosundaki tutarların baz olarak alınıp diğer yılların bütün yüzdelerinin bu tutarlara göre hesaplanmasıdır. Baz olarak seçilen yılın her açıdan normal bir yıl olmasına dikkat edilmelidir. Bu hesaplamada baz yıldaki her kalemin tutarları 100 olarak kabul edilir ve eğilim yüzdesi hesaplanan kalemin diğer yıllardaki tutarları hep buna oranlanır. Formüle dökmek gerekirse (Eğe; 2015:41):

Eğilim Yüzdesi =(Kalemin Diğer Yıldaki Tutarı) X 100

                                  Kalemin Baz Yıldaki Tutarı

Eğilim yüzdelerinin ikinci hesaplanma şekli ise her yılın finansal tablo kalemlerindeki değişikliklerin daima bir önceki yılın kalemlerine göre tespit edilmesidir. Yani her yıl için bir önceki yıl baz yıl olarak kabul edilir (Gücenme; 2005:180).

Bu yöntemin uygulamasında dikkate alınması gereken en önemli etken, fiyatlar genel seviyesindeki değişikliklerin mali tablolar üzerindeki etkileridir. Bu etkileri gidermeden yapılacak analiz, farklı satın alma gücüne sahip mali tabloların eğilim yüzdelerinin yorumu, yanıltıcı sonuçlar verebilecektir (Gökçen, 2004:21).

Dikey Yüzde Yöntemi

Bu yazının tamamı Haziran 2021  tarihli Maliye Postası Dergisi'nde yayımlanmıştır.  Yazının tamamını ve  Vergi, SGK, İş, Ticaret Mevzuatı ile ilgili güncel konularda uygulamaya yönelik bunun gibi diğer makaleleri düzenli olarak takip etmek, ücretsiz danışmanlık hizmetimizden yararlanmak için siz de abonemiz olun.

 Abonemiz Olmak İçin Tıklayın.

Maliye Postası Dergilerini incelemek için tıklayın.