İbrahim Tolga ESEN

Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298 inci maddesine göre fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10’dan fazla olması halinde bilanço usulünde defter tutan mükellefler bilançolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.
Kapsama giren mükellefler, geçici vergi dönemlerinin sonu itibarıyla malî tabloları düzenlemek ve enflasyon düzeltmesi yapmak zorundadırlar. Geçici vergi dönemlerinde yukarıda belirtilen oranların tespitinde, son üç hesap dönemi yerine üçer aylık dönemlerin son ayı dahil önceki otuzaltı ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine son oniki ay dikkate alınır. Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde düzeltme yapılması halinde takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da düzeltme yapılır.
Mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması için usul ve esasların belirlendiği 555 no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ ve Vergi Usul Kanunu Sirküleri /165 yayımlanmıştır. 31 Aralık 2023 tarihli mali tablolar söz konusu mevzuat hükümlerine göre enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuştur. 2024 yılında ayrıca enflasyon düzeltmesi uygulaması hakkında açıklamaların yapıldığı Vergi Usul Kanunu Sirküleri /176 yayımlanmıştır.
Kanuna göre 2024 yılı geçici vergi dönemleri ve 2024 yılı dönem sonunda bilançoların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekmektedir. Gelir İdaresi Başkanlığı yayımladığı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 560) ile 2024 hesap döneminin birinci geçici vergi döneminin (Ocak-Şubat-Mart) sonu itibarıyla, enflasyon düzeltmesi yapılmayacağını ilan etmiştir. Gelir İdaresi , daha sonra yayımladığı 563 No.lu Vergi Usul Kanunu Tebliğ ile de 31/12/2023 tarihli gelir tablosundaki brüt satışlar toplamı 50.000.000 TL’nin altında olan mükelleflerin 2024 hesap döneminin ikinci ve üçüncü geçici vergi dönemleri sonu itibarıyla enflasyon düzeltmesi yapmayacaklarını ilan etti. Söz konusu tebliğlere göre 31/12/2023 tarihli gelir tablosundaki brüt satışlar toplamı 50.000.000 TL’nin altında olan mükellefler 2024 yılı geçici vergi dönem sonlarında enflasyon düzeltmesi yapmamışlardır. 2024 yılının geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi yapmamış olanlar dahil bilanço usulünde defter tutan bütün mükelleflerin 31.12.2024 tarihli bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutmaları gerekmektedir.
Vergi Usul Kanunu’nun enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümleri değerleme hükümleri olduğu için enflasyon düzeltmesi uygulaması ihtiyari değildir. Enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan mükelleflerin düzeltme işlemini yapmamaları halinde Vergi Usul Kanunu’na göre ceza kesilir.
Ayrıca enflasyon düzeltmesine ilişkin işlemlere paralel olarak Tekdüzen Hesap Planında yapılan düzenlemelerin yer aldığı 12 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile belirlenen muhasebe usul ve esaslarına uyulmaması durumunda da Vergi Usul Kanunu’nun 353. maddesinin 6. bendine göre özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Enflasyon düzeltmesi işlemleri, tabi olunan vergi türü dikkate alınarak, söz konusu dönemlere ait gelir/kurumlar vergisi beyannamelerinin (süre uzatımları dâhil kanuni süre içerisinde) verilme tarihine kadar yapılacak ; düzeltmenin yapıldığı tarih itibarıyla yasal defter kayıtlarına intikal ettirilecek.
31.12.2023 tarihli bilançonun enflasyon düzeltme işleminden dolayı oluşan kar ve zararlar vergi matrahı ile ilişkilendirilmemiş ve 31.12.2023 tarihli düzeltilmiş bilançonun “Geçmiş Yıllar Kârları/Zararları” hesabının alt hesabına kaydedilmiştir. 2023 yılından sonraki yıllarda enflasyon düzeltmesinin şartlarının oluşması halinde vergi matrahı, düzeltme sonrası mali tablolara göre tespit edilen tutarlar üzerinden hesaplanır. Buna göre 31.12.2024 tarihli bilançoların enflasyon düzeltmesi neticesinde ortaya çıkacak kar veya zarar 2024 yılına ilişkin vergi matrahının hesaplanmasında dikkate alınır.
Öte yandan 2024 yılında yürürlüğe giren 7529 Sayılı Kanunla Vergi Usul Kanunu’nda yapılan değişikliğe göre yapılmakta olan yatırımların enflasyon düzeltme farkları ile tasfiye halindeki şirketlerin 2024 ve 2025 yılı enflasyon düzeltme farkları dönem kazancı ile ilişkilendirilmeyecek. Kanunla Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasında yapılan düzenlemeye göre yapılmakta olan yatırımlar hesabında takip edilen tutarların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda oluşan enflasyon düzeltme farkları, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilecek ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayacak.
Özel fon hesabında bulunan bu tutarlar, yatırımın tamamlanarak ilgili iktisadi kıymetin aktifleştirilmesi gereken dönem ile bu dönemi takip eden dört hesap dönemi içerisinde eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde dikkate alınacak. Özel fon hesabında izlenen ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayan tutarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak yeniden değerleme oranında artırılacak. Bu hesaplarda izlenen tutarlara ayrıca enflasyon düzeltmesi uygulanmayacak.
En son 31.12.2023 ya da duruma göre 30.09.2024 tarihli bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutmuş olan mükelleflerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş söz konusu bilançolarda yer alan düzeltilmiş parasal olmayan kıymetleri için yeniden düzeltmeye esas tarihe kadar inerek, uygun düzeltme katsayısını bulmalarına gerek yoktur; düzeltme yapılan en son bilançoda, bu iktisadi kıymete ait değerlerin taşıma katsayısı ile çarpılması düzeltme işlemi için yeterlidir.
31/12/2023 tarihli gelir tablosundaki brüt satışlar toplamı 50.000.000 TL’nin altında olan mükellefler 31.12.2024 tarihli bilançoların düzeltilmesinde 31.12.2023 tarihli düzeltilmiş bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetlerini aşağıda yer alan formüle göre hesaplanan taşıma katsayısı ile çarparak düzeltir:
                                     31.12.2024 Yİ-ÜFE
Taşıma Katsayısı = ———————————
                                     31.12.2023 Yİ-ÜFE
Taşıma Katsayısı = 3.746,52 / 2.915,02 = 1,28525
Enflasyon düzeltmesine esas olacak katsayının hesabında, kesirli (virgülden sonraki) kısım 5 (beş) hane olarak (altıncı hane dikkate alınarak beşinci hane yuvarlanarak) dikkate alınır.

31.12.2023 tarihinde enflasyon düzeltmesi yapmış olan işletmenin bu tarihten sonra bilançosuna dahil olan parasal olmayan kıymetler ise 555 no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin 17. maddesine göre belirlenen düzeltme katsayısı kullanılarak düzeltilecektir.
Örnek:

En son 31.12.2023 tarihinde enflasyon düzeltmesi yapmış olan işletme 5 Temmuz 2024 tarihinde bir binek otomobil almış ve aynı tarihte 1.000.000 TL maliyet bedeli ile 254 – Taşıtlar hesabına kaydetmiştir. 31.12.2024 tarihli bilançonun enflasyon düzeltmesinde söz konusu binek aracı aşağıdaki şekilde hesaplanan düzeltme katsayısına göre düzeltilecektir.

                                    31.12.2024 Yİ-ÜFE
Düzeltme Katsayısı= —————————
                                     30.07.2024 Yİ-ÜFE

Düzeltme katsayısı= 3.746,52 / 3.550,88 = 1,0551
Taşıtlar hesabının düzeltilmiş değeri = 1.000.000 x 1,0551 = 1.055.100
Düzeltme farkı = (Düzeltilmiş değer- kayıtlı değer) = 55.100
______________________________ / __________________________
254 TAŞITLAR 55.100
Enflasyon Düzeltmesi Farkı
                                          698 ENFLASYON DÜZELTME HESABI 55.100
______________________________ / __________________________

Enflasyon Düzeltmesi Muhasebe Kayıtları

Yazının tamamını okumak , Vergi, SGK, İş, Ticaret Mevzuatı ile ilgili güncel konularda sorularınıza cevap almak; bunun gibi uygulamaya yönelik  makaleleri , yargı kararları,genelgeleri ve özelgeleri düzenli olarak takip etmek  için siz de abonemiz olun. 

Abonemiz Olmak İçin Tıklayın.

Maliye Postası Dergilerini incelemek  için  tıklayın.

Abonelerin soruları ve Maliye Postası'nın yanıtlarından bazılarını incelemek için tıklayın.

Elektronik yayınlarımıza eklenen Danıştay Kararları ve Özelgeleri incelemek için tıklayın.