Cüneyt OLGAÇ

SGK Başmüfettişi

SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNDA

İPC UYGULAMASI

I-GİRİŞ:

Devletin ve hukuk düzeninin korunması ve devamı bakımından sosyal sınıflar arasında barış ve dayanışmayı bozan ve toplumsal yapıyı tehdit eden bu tezatların giderilmesi gerekmektedir(1). Nitekim sosyal politika temelde eşitlik ilkesine dayanmaktadır. Bu açıdan bakıldığında sosyal politika tarih boyunca çeşitli şekillerde algılanmış ve uygulanmaya çalışılmıştır. En sert şekliyle sosyal politika, tüm insanların her şekilde ve kayıtsız şartsız eşit olması gerektiği ve üretim faktörleri, yaşam koşulları ve statülerin ufak istisnalar dışında tamamen eşit dağıldığı bir toplum oluşturma amacına ulaşmaya çalışmaktadır. Ancak söz konusu bu amaç çoğu dönemde kısmen veya tamamen bir ütopya olarak kalmıştır.

Sosyal güvenlik sistemi içerisinde işverenlere getirilen yükümlülükler ve bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda uygulanacak müeyyidelerin-idari para cezalarının- neler olduğu üzerinde duracağız.

II- İLGİLİ DÜZENLEMELER VE DEĞERLENDİRME:

Yeni tescil edilen bir iş yerinde ilk alınan işçilerin işe giriş bildirgeleri çalışmaya başlama tarihinden itibaren bir ay içinde verilebilir. Ayrıca bu hak, aynı iş yerine söz konusu bir aylık sure içinde daha sonra alınan işçiler için de geçerlidir. İlk çalışanlardan sonraki bir aylık süre içinde işe alınan diğer sigortalıların işe giriş bildirgeleri de söz konusu bir aylık sürenin sonuna kadar ilgili üniteye verilmesi gerekmektedir.

İşverenlerin, 5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişiler için işe giriş bildirgesinivermediğinin,

- Mahkeme kararından,

- Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden,

- Diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden,

- Bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan, alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında her bir sigortalı için aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Bu durum sadece 5510 sayılı Kanunun 8’inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen bildirge için söz konusu olup genel sağlık sigortası giriş bildirgelerinin verilmediğinin yukarıda sayılan makamlardan birisi tarafından tespit edilmesi halinde uygulanmayacaktır. Burada kıstas alınması gereken asgari ücret, bildirgenin verilmesi gereken son günde geçerli olan asgari ücrettir.

İş yeri esas alınmak suretiyle bildirgenin verilmediğine ilişkin;

- Mahkemenin karar tarihinden,

- Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarının tespit tarihinden,

- Diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim elemanlarının rapor tarihinden,

- Bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi veya belgelerin Kuruma intikal tarihinden,

İtibaren bir yıl içinde Kurumca tekrar bildirge verilmediğinin anlaşılması halinde, bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında bu defa her bir sigortalı için aylık asgari ücretin beş katı tutarında idari para cezası uygulanır.

İş yeri bildirgesinin en geç sigortalı çalıştırılmaya başlandığı tarihe kadar belirtilen şekle uygun olarak sosyal güvenlik il müdürlükleri veya sosyal güvenlik merkezlerine verilmesi gerekmektedir. Belirtilen süre içerisinde iş yeri bildirgesinin verilmemesi halinde bilanço esasına göre defter tutan işverenler ile kamu idareleri için bildirgenin verilmesi gereken son gündeki cari asgari ücretin üç katı, diğer defterleri tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin iki katı tutarında, defter tutmakla yükümlü olmayanlar için bir aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.

Prim ve hizmet belgesinin SGK tarafından belirlenen sürenin sonuna kadar verilmemesi halinde;

a) Belgenin asıl olması halinde aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin beşte biri tutarında,

b) Belgenin ek olması halinde, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında,

c) Ek belgenin 86’ncı maddenin beşinci fıkrasına istinaden(2) Kurumca re'sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında,

d) Belgenin mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri veya kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarında, idari para cezası uygulanır.

5510 sayılı Kanunun 59’uncu maddesi uyarınca Kurumun defter ve belge incelemeye yetkili denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından veya 59’uncu maddesinin beşinci fıkrasında belirtilen serbest muhasebeci malî müşavirler ile yeminli malî müşavirlerce düzenlenen raporlara istinaden, Kuruma bildirilmediği tespit edilen eksik işçilik tutarının mal edildiği her bir ay için, aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.

5510 sayılı Kanunun 86’ncı maddesinin ikinci fıkrasındaki yükümlülüğü(3) Kurumca yapılan yazılı ihtara rağmen on beş gün içinde mücbir sebep olmaksızın tam olarak yerine getirmeyenlere;

a) Bilânço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin on iki katı tutarında,

b) Diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin altı katı tutarında,

c) Defter tutmakla yükümlü değil iseler, asgari ücretin üç katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

SGK denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından incelenen iş yeri kayıt ve belgelerindeki geçersizlik hallerinin her biri için asgari ücretin yarısı kadar idari para cezası uygulanır.

Aylık prim ve hizmet belgesinin Kurumca onaylanan bir nüshasını sigortalının çalıştığı iş yerinde, birden ziyade iş yeri olması halinde ise sigortalının çalıştığı her iş yerinde ayrı ayrı olmak üzere, Kuruma verilmesi gereken sürenin son gününü takip eden günden başlanarak, müteakip belgenin verilmesi gereken sürenin sonuna kadar, sigortalılar tarafından görülebilecek bir yere asmak zorundadır. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde cari asgari ücretin iki katı tutarında İPC uygulanır.

III- SONUÇ YERİNE:

5510 sayılı Kanunun 102’nci maddesinde belirtilmiş olan idari para cezalarının uygulanabilmesi için mutlak suretle Kurumca cezanın dayanağının belirtilmesi gerekmektedir. Sosyal güvenlik uygulamalarına ilişkin idari para cezaları Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde bulunan iki organdan birisi tarafından belirlenen usulsüzlüklere binaen kesilmekte ve ilgiliye tebliğ edilerek tahakkuk ettirilmektedir. SGK tarafından uygulanan idari para cezaları işveren yükümlülüklerinin ya zamanında veya tam olarak yerine getirilmemesinden kaynaklandığını görüyoruz. İdari para cezalarının uygulanma sebeplerinden bir başkası özellikle şekil şartı yönünden kanun ile belirlenmiş formlarla bildirimlerin yapılması gerektiğidir. Ayrıca verilecek belgenin kağıt ortamında değil de dijital ortamda verilmesi gerekirken kağıt ortamında SGK’ya verilmesi de müeyyide uygulanması gereğini ortaya koymaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından uygulanan idari para cezalarına karşı ilk önce 15 günlük süre içerisinde itiraz edilmelidir. İtirazın reddedilmesi halinde 30 günlük süre içerisinde idari yargıya gidilmelidir. Tebliğ edilen idari para cezalarına karşı, Kuruma itiraz edilmeksizin, doğrudan mahkeme yoluna gitmek mümkün değildir.

(1) ÇUBUK Ali, Sosyal Politika ve Sosyal Güvenlik, Gazi Üniversitesi İİBF Yayınları, Ankara 1983, s.9

(2) Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde Kuruma verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurumca geçerli sayılmaması halinde, otuz günden az bildirilen sürelere ait aylık prim ve hizmet belgesi Kurumca re'sen düzenlenir ve muhteviyatı primler, bu kanun hükümlerine göre tahsil olunur.

(3) İşveren, iş yeri sahipleri; iş yeri defter, kayıt ve belgelerini Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde onbeş gün içinde ibraz etmek zorundadır.

Bu yazı Maliye Postası Dergisi'nin 15 Mart  2010  sayısında yayımlanmıştır. Vergi, SGK, İş, Ticaret Mevzuatı ile ilgili güncel konularda uygulamaya yönelik bunun gibi diğer makaleleri düzenli olarak takip etmek ücretsiz danışmanlık hizmetimizden yararlanmak için siz de abonemiz olun.