(15 OCAK  2016 tarihli Maliye Postası Dergisi'nde yayımlanmıştır)

I- GİRİŞ

Sosyal güvenlik mevzuatı çok geniş ve kapsamlı bir mevzuattır. Sosyal güvenlik mevzuatında en ufak bir ayrıntıyı bilmek bile, yeni birçok hakkı elde etme imkânı sağlayabilir. Sosyal güvenlik mevzuatının yıllardır içinde olan bir kişi bile detayları bilmediği için, belki de birçok haktan mahrum kalabilmektedir.

SGK mevzuatında, bilinmesi gerekli önemli detay konulardan birisi de, yetim aylığı alanların isteğe bağlı sigortalı olmaları durumunda, yetim aylıklarının kesilip kesilmeyeceğidir. Başka bir söylemle, bir kişi SGK’dan hem yetim aylığı alıp, hem de isteğe bağlı sigorta primini kendisinin yatırıp yatıramayacağının açıklanması gerekmektedir.

Bu makale çalışmamızda, SGK’dan yetim aylığı alanların isteğe bağlı sigortalı olup olmayacaklarını açıklamaya çalışacağız.

II- KONUYLA İLGİLİ YASAL MEVZUAT VE UYGULAMADAN ÖRNEKLER

Sosyal güvenlik mevzuatında, sigortalı bir kişinin vefatı üzerine eşe bağlanan ölüm aylığına “dul aylığı” denilmektedir. Sigortalı kişinin vefatı nedeniyle, müteveffa sigortalının geride kalan hak sahibi durumundaki kız veya erkek çocuklarına bağlanan ölüm aylığına ise, “yetim aylığı” denilmektedir.

SGK tarafından bağlanacak yetim aylıklarının hangi şartlarda bağlanıp hangi şartlarda kesileceği, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 34 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “ölüm aylığının hak sahiplerine paylaştırılması” başlıklı 34 üncü maddesinin ilgili kısımlarında özetle; “Ölen sigortalının 33 üncü madde hükümlerine göre hesaplanacak aylığının; …b) Bu Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;

1) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya,

2) Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanların veya,

3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının,

…. her birine % 25'i, oranında aylık bağlanır.” hükümleri yer almaktadır.

Kanun metnindeki hükümlerden anlaşılacağı üzere, vefat eden sigortalının geride kalan kız veya erkek çocuklarına yetim aylığı bağlanabilmesinin şartları arasında, 5510 sayılı kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamak şeklinde bir şart bulunmaktadır.

Sosyal güvenlik uygulamalarında, 5510 sayılı yasanın 34 üncü maddesinde yer alan “çalışmamak” ibaresi “fiili çalışma”olarak anlaşılıp değerlendirilmektedir.

5510 sayılı yasada, hangi sigortalı çalışmaların fiili çalışma olarak değerlendirileceği ise, 4 üncü maddede açıklanmıştır. Anılan maddeye göre, fiili çalışma; 5510 sayılı yasa kapsamında 4/1-a sigortalısı (eski adıyla SSK sigortalısı) olarak çalışmak, 5510 sayılı yasa kapsamında 4/1-b sigortalısı (eski adıyla Bağ-Kur sigortalısı) olarak çalışmak, 5510 sayılı yasa kapsamında 4/1-c sigortalısı (eski adıyla Emekli Sandığı iştirakçisi) olarak çalışmak şeklinde anlaşılmakta ve uygulanmaktadır.

İsteğe bağlı sigortalılık ise, sosyal güvenlik uygulamalarında, fiili bir çalışmaya istinaden kurulan sigortalılık değil, gönüllü prim esasına dayalı bir sigortalılık türüdür. Yani, isteğe bağlı sigortalılık, çalışma hayatına girmeden ve bir çalışmayı gerektirmeden, sosyal güvenlik sistemine dışarıdan müdahil olmak suretiyle prim ödenmesi ve sosyal güvencenin sağlanmasıdır.

Ayrıca, isteğe bağlı sigortalı olan kişi, aynı zamanda yetim aylığı alan bir kişi ise, SGK’dan aldığı yetim aylığının bir kısmını tekrar isteğe bağlı prim ödemesi şeklinde SGK’ya iade etmesi şeklinde olur ki, bu durum da SGK için daha avantajlı ve kârlı bir durumdur.

Bu itibarla, SGK’dan yetim aylığı alan kişiler, hem yetim aylıklarını alıp hem de isteğe bağlı sigortalı olabilirler. Peki burada akla şöyle bir soru gelmektedir. Yetim aylığı alanlar için isteğe bağlı sigortalı olmanın ne gibi bir avantajı bulunmaktadır?

.

.

.

III- SONUÇ

Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan yetim aylığı alanların çoğu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında isteğe bağlı sigortalı olunması durumunda, yetim aylıklarının kesileceğini sanmaktadırlar. Çünkü, yetim aylığı almanın şartları arasında, sigortalı çalışmamanın ve sosyal güvenceli olmamanın şart olduğunu düşünmektedirler.

Halbuki, 5510 sayılı yasanın 34 üncü maddesinde, yetim aylığı almanın şartları arasında 5510 sayılı yasaya veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamak koşulu vardır. SGK uygulamalarında, yetim aylığı almak için gerekli olan çalışmama koşulu, fiili çalışma ve zorunlu sigortalı olmak olarak değerlendirilmektedir.

15 OCAK 2016  tarihli Maliye Postası Dergisi'nde yayımlanan yazının bir bölümüdür .  Yazının tamamını okumak ve Vergi, SGK, İş, Ticaret Mevzuatı ile ilgili güncel konularda uygulamaya yönelik bunun gibi diğer makaleleri düzenli olarak takip etmek, ücretsiz danışmanlık hizmetimizden yararlanmak için siz de abonemiz olun.

 Abonemiz Olmak İçin Tıklayın.