Enflasyon düzeltmesine tabi tutulması için usul ve esasların belirlendiği 555 No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğini okumak için tıklayın.

Enflasyon düzeltmesi uygulaması hakkında örneklerle açıklamaların yapıldığı Vergi Usul Kanunu Sirküleri /165'i okumak için tıklayın.

Maliye Postası Dergisinde yayımlanan 31.12.2023 tarihli bilançoların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasını örneklerle açıklayan makale için tıklayın.

Aşağıdaki  şartları sağlayan mükellefler enflasyon düzeltmesi yapacaklar:

a) Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmak,

b) Bilanço esasına göre defter tutmak.

Mali tablolardan sadece bilanço enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak.

Kazançları gelir veya kurumlar vergisinden istisna olan, bilanço esasına göre defter tutan mükellefler de enflasyon düzeltmesi  yapmak zorundalar.

Ayrıca enflasyon düzeltmesine ilişkin işlemlere paralel olarak Tekdüzen Hesap Planında yapılan düzenlemelerin yer aldığı 12 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile belirlenen muhasebe usul ve esaslarına uyulmaması durumunda da Vergi Usul Kanunu'nun 353. maddesinin 6. bendine göre özel usulsüzlük cezası da kesilecektir.

2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi sonucu hesaplanan tutarlar, izleyen dönemde enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmayacağına bakılmaksızın, izleyen dönemin başlangıç değerleri olarak dikkate alınacak.

2023 hesap dönemine ait gelir/kurumlar vergisi beyannamesi ekinde, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltmeden önceki hali ile düzeltme sonrasında oluşan haline birlikte yer verilecek.

Enflasyon düzeltmesi yapılan hesap dönemlerine ilişkin düzeltme işlemleri, tabi olunan vergi türü dikkate alınarak, söz konusu dönemlere ait gelir/kurumlar vergisi beyannamelerinin (süre uzatımları dâhil kanuni süre içerisinde) verilme tarihine kadar yapılacak ; düzeltmenin yapıldığı tarih itibarıyla yasal defter kayıtlarına intikal ettirilecek.

Kazançlarını işletme hesabı esasına (zirai işletme hesabı dâhil) göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler enflasyon düzeltmesi yapamazlar. Ancak, amortismana tâbi iktisadi kıymetlerini düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tâbi tutabilirler. Bu mükelleflerin  amortismana tabi iktisadi kıymetlerini elden çıkarmaları halinde bunlara ilişkin enflasyon düzeltme farkları maliyet olarak kabul edilecek. Ancak, bunun için Tebliğin "2024 Hesap Dönemi ve Sonraki Dönemlerde Enflasyon Düzeltmesi İşlemleri " başlıklı dördüncü bölümü kapsamındaki dönemlere ilişkin yapılacak düzeltme işlemi neticesinde hesaplanan düzeltme farklarının, ilgili dönemde gelir olarak kayıtlara intikal ettirilmesi gerekiyor. 

Enflasyon düzeltmesi, münhasıran sürekli olarak işlenmiş; altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler hariç en son 2004 takvim yılı itibarıyla yapılmıştı.  2021 ve 2022 takvim yıllarında enflasyon düzeltmesinin koşulları oluşmasına rağmen uygulama Vergi Usul Kanunun geçici 33 üncü  maddesiyle  2023 takvim yılı sonuna kadar ertelenmişti. 

Kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenler ise  2024 yılında biten özel hesap dönemi sonu itibarıyla bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaklar. 

Bilançodaki ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen "Parasal Olmayan Kıymetler" enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak.

Ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan, ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen "Parasal Kıymetler" ise enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacak. 

Bilançodaki hesaplardan hangilerinin parasal olmayan kıymet hangilerinin parasal kıymet olduğuna dair listeler tebliğe ekli olarak verildi. Söz konusu listelerde öz sermaye kalemlerine yer verilmemekle birlikte, aksi hüküm olmamak şartıyla,  öz sermaye kalemleri "parasal olmayan kıymet" olarak addolunup bunlar için enflasyon düzeltmesi yapılacak.

1/1/2024 tarihinden önce ayrılmış ve sermayeye ilave edilmiş olan yeniden değerleme değer artış fonu gibi fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları  enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacak. Bu değerler sermayenin, düzeltmeye esas tutarı hesaplanırken düşülecek ve sermaye hesabı bu değerler düşüldükten sonra düzeltilecek.

Enflasyon düzeltmesi yapıldıktan sonra yukarıdaki öz sermaye kalemlerinden aşağıda sayılan kalemler bilançoda düzeltilmiş değerleriyle yer alacak, diğer kalemler ise sıfırlanacak, bir başka ifade ile düzeltilmiş bilançoda gösterilmeyecek.

Sermaye

Sermaye Düzeltmesi Olumlu/Olumsuz Farkları

Hisse Senetleri İhraç Primleri

Hisse Senedi İptal Karları

Yasal Yedekler

Statü Yedekleri

Olağanüstü Yedekler

Özel Fonlar (213 sayılı Kanunun 328 ve 329 uncu maddeleri kapsamında oluşturulan sabit kıymet yenileme fonu ile aynı Kanunun 325/A maddesi kapsamında ayrılan girişim sermayesi fonu; 5520 sayılı Kanunun 5/1-e, j ve k bentleri gereğince oluşturulan fonlar; 6111, 6736, 7143, 7326, 7440 sayılı Kanunlar kapsamında, işletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtianın kayda alınmasına ilişkin olarak oluşturulan karşılık hesapları; 6491 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun ek 3 üncü maddesi ile 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesi kapsamında oluşturulan fon hesapları gibi . Özel fonlardan hangilerinin düzeltilmiş bilançoda gösterileceğine dair ayrıntılı bilgi için Tebliği inceleyin)

Düzeltmeden Kaynaklanan Geçmiş Yıl Karları/Zararları (Bunlar  düzeltilmiş bilançoda  Geçmiş Yıllar Karları/Zararları hesabının alt hesabında izlenir)

2023 hesap dönemi sonuna ait bilançolarının düzeltilmesi neticesinde oluşan öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilecek veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilecek .  Bu işlemler kâr dağıtımı sayılmayacak. Bunun haricinde pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulacak.

2023 hesap dönemine ait vergi matrahı, düzeltme öncesi mali tablolara göre tespit edilen kârlar üzerinden hesaplanacak.2023 hesap dönemine ait vergi matrahı, düzeltme öncesi mali tablolara göre tespit edileceği için , 2023 hesap dönemi amortisman gideri de enflasyon düzeltmesi öncesi değerler üzerinden hesaplanacak. 

2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasından kaynaklanan (düzeltme sonrası tespit edilen) geçmiş yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmeyecek. Bunlar  düzeltilmiş bilançoda  Geçmiş Yıllar Karları/Zararları hesabının alt hesabında izlenecek.

Matrahın tespitinde geçmiş yıl malî zararları düzelme öncesi bilançoda yer alan mukayyet değerleri ile dikkate alınacak.

Enflasyon düzeltmesinde  sırasıyla aşağıdaki  işlemler   yapılır : 

Mali tabloda yer alan kıymetlerden hangilerinin düzeltileceği (parasal olmayan kıymetler) tespit edilir. 

Tespit edilen  kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları bulunur.

Bulunan bu tutarlar ait oldukları düzeltme katsayılarıyla çarpılır. 

Düzeltme işlemine konu olan parasal olmayan kıymetlerin, işletme ile aidiyeti, düzeltmeye esas tarih ve bedelleri gerekmesi halinde  tevsik edilecek.

Düzeltme katsayısı aşağıdaki formüle göre hesaplanır:

Düzeltme Katsayısı = Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Yİ-ÜFE / Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Yİ-ÜFE

2023 yılı sonu bilançosunun düzeltmesinde Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Yİ-ÜFE Aralık 2023 için açıklanacak Yİ-ÜFE olacaktır. Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Yİ-ÜFE ise düzeltilecek parasal olmayan kıymete göre tebliğde yazılı esaslara göre belirlenir.

Sadece stoklar için toplulaştırılmış yöntemlere göre bulunan katsayılar kullanılarak düzeltme işlemi gerçekleştirilebilir. Diğer bilanço kalemleri için toplulaştırılmış yöntemler kullanılamaz.

2023 yılı sonu bilançosunun düzeltmesinde kullanılabilecek toplulaştırılmış yöntemler şunlardır:

1. Basit ortalama yöntemi,
2. Stok devir hızı yöntemi

Reel Olmayan Finansman Maliyeti

Parasal olmayan varlıkların maliyet veya alış bedeline eklenen finansman (faiz) giderlerinin içerisinde alınan borcun geri ödenmesinde borç verenin enflasyon nedeniyle uğrayacağı kayıp tutarı da finansman gideri içerisinde yer aldığından, maliyet veya alış bedeline eklenen finansman gideri içerisindeki anaparaya ait enflasyon kaybının ayrıştırılmasından sonra kalan kısmın (finansman giderinin sadece reel kısmının) enflasyon düzeltmesinde dikkate alınması gerekmektedir. 

Reel olmayan finansman maliyeti ilgili kıymetin maliyetine eklenen faiz gideri içerisindeki anaparaya ait enflasyon kaybıdır.  Buna göre enflasyon düzeltmesi uygulamasında reel olmayan finansman gideri hesaplaması finansman maliyetlerinin  parasal olmayan kıymetlerin maliyetine eklendiği durumlarda yapılır.

Reel olmayan finansman maliyeti “Borç Tutarının Esas Alınması” ve “Toplam Finansman Maliyetinin Esas Alınması” yöntemlerinden biri seçilerek hesaplanabilir. 

Toplulaştırılmış yöntemlerle düzeltmeye tabi tutulan stoklar için reel olmayan finansman maliyetleri hesaplanmayabilir. Ayrıca yıllara sâri inşaat ve onarma maliyetleri reel olmayan finansman maliyeti ihtiva edebilen iktisadi kıymetler arasında yer almadıkları için, bunlar için de reel olmayan finansman maliyeti hesaplanmayacak.

Enflasyon Düzeltmesine İlişkin Muhasebe Kayıtları

Enflasyon düzeltmeleri, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına karşılık  enflasyon düzeltme hesabına kaydedilir. Enflasyon fark hesapları, parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işlemi sonrası değeri ile düzeltme öncesi değeri arasındaki farklarının kaydedildiği kıymete ilişkin tali hesaplardır.

12 nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine göre , 31.12.2023 tarihli bilançonun enflasyon düzeltmesinde, parasal olmayan kalemlerin düzeltilmesinden ortaya çıkan düzeltme farkları ve sıfırlanması gereken özkaynak kalemleri "698- Enflasyon Düzeltme Hesabı"na aktarılır. "698- Enflasyon Düzeltme Hesabı"nın kalanı gelir yada gider unsuru olarak dikkate alınmayıp "570- Geçmiş Yıllar Karları" hesabına veya "580- Geçmiş Yıllar Zararları" hesabına aktarılarak kapatılır. 

Ödenmiş sermaye tutarının düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan olumlu farklar  “502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları” hesabında izlenir. Ödenmiş sermaye tutarının ilk kez enflasyon düzeltilmesine tabi tutulması sonucu ödenmiş sermaye tutarında azalış meydana gelmesi durumunda söz konusu fark “503- Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları” hesabının borcuna, ”698- Enflasyon Düzeltme Hesabı” nın alacağına kaydedilir.

Yıllara Sâri İnşaat Ve Onarma İşlerine Ait Maliyet Ve Hakedişlerin Düzeltilmesi

Yıllara sâri inşaat ve onarma maliyetleri ile hakedişler,  deftere kayıt tarihi esas alınarak düzeltme işlemine tabi tutulacak. 2023 hesap dönemi sonu itibari ile hakediş raporlarından istihkak bedellerinin alındığı tarihlerin tespit edilmesi ve bunlara ilişkin düzeltmenin bu tarihler esas alınarak yapılması gerekiyor.  Söz konusu işlerle ilgili maliyetlerin  düzeltmesine  esas tarih olarak 170-177 numaralı maliyet hesaplarına kayıt tarihi esas alınacak.

2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun enflasyon düzeltmesinde, Tekdüzen Hesap Planında "17- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri" hesap grubundaki yıllara sâri inşaat işlerine ilişkin maliyetlerin ve "35- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri" hesap grubundaki hakediş bedellerinin düzeltmesinden ortaya çıkan farklar, ilgili hesaplara ait tali  fark hesaplarına karşılık "697- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı”nda izlenir. 697  hesap alacak ve borç kalanı vermesi durumuna göre "178- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı" veya "358- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı"na devredilerek kapatılır.

Yıllara sâri inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve istihkak tutarları ile ilgili olarak 2023 hesap dönemi sonu itibariyle düzeltme sonucu oluşan düzeltme farkları işin bitiminde mali kar/zarar tutarının tespitinde dikkate alınmayacak.  Yıllara sari inşaat işlerinde 2023 hesap dönemi sonuna kadar geçen süreye isabet eden kazanç düzeltme öncesi hükümlere, sonraki dönemlere isabet eden kazanç ise düzeltilmiş değerlere göre tespit edilecek ve bunların toplanması suretiyle oluşan kazanç tutarı beyan edilecek.

Yıllara sâri inşaat ve onarma maliyetleri ile ilgili olmayan ilk madde malzeme/yarı mamul/mamul/diğer stokların düzeltilmesi sonucu oluşan farkların, “697- Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı” ile ilişkilendirilmemesi; ancak söz konusu kıymetlerin inşaat maliyetlerine aktarılması halinde, bu tarih itibariyle düzeltme sonucu oluşan farkların, “697- Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı” ile ilişkilendirilmesi gerekiyor.

Maliye Postası Dergisinde yayımlanan 31.12.2023 tarihli bilançoların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasını örneklerle açıklayan makale için tıklayın.

Maliye Postası garantisiyle 

• En yeni mevzuat değişikliklerini hızlı ,güvenilir ve kolaylıkla takip ederek zaman kazanmak;
• Vergi, SGK, İş, Ticaret Mevzuatı ile ilgili güncel konularda sorularınıza sağlıklı cevaplar almak;
• Uygulamaya yönelik  makaleleri  okumak  için siz de abonemiz olun.

 Abonemiz Olmak İçin Tıklayın.

Abonelerimizin sorularına  verdiğimiz cevapları  okumak  için tıklayın.

Dergimizde yayımlanmış bazı makaleler için tıklayın.

Elektronik yayınlarımıza eklenen Danıştay Kararları ve Özelgeleri incelemek için tıklayın.