4857 Sayılı İş Kanunu’na göre, işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de dahil olmak üzere en az bir yıl çalışmış işçiler yıllık ücretli izne hak kazanıyor.

Bir işçinin ne kadar yıllık ücretli izin kullanabileceği, çalışma süresine bağlı olarak değişiyor. Yıllık ücretli izin, çalışma süresi bir yıldan beş yıla kadar olanlara 14 gün, 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 gün, 15 yıl ve daha fazla olanlara ise 26 günden az olamaz. Bu süreler yasal güvence altına alınmış asgari süreler. Toplu sözleşmeyle veya işçiyle işveren arasında imzalanacak sözleşmeyle bu süreler artırılabiliyor.

İşçinin yaşı 18 ve daha düşük ya da 50 ve üzerinde ise çalışma süresi ne olursa olsun yıllık izni 20 günden az olamaz.

Yıllık ücretli izin hakkının hesabında iş kazası veya hastalık nedeniyle işe gidilemeyen günler, kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadığı süreler, muvazzaf askerlik dışında manevra veya seferberlik gibi nedenlerle işe gidilemeyen günler, işyerinde zorunlu nedenle çalışmaya ara verilen sürenin 15 günlük kısmının da dikkate alınması gerekiyor.

Kanun, eğer işçi ile işveren anlaşırsa izin sürelerinin, bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere en çok 3’e bölünebilmesine de olanak tanıyor.

Yıllık iznini işyerinin bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu durumu belgelendirmeleri koşuluyla gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren tarafından dört güne kadar ‘ücretsiz’ izin verilmesi mümkün. İşçinin emeklilik, istifa veya işveren tarafından atılmak suretiyle işten ayrıldığı tarihte, kullanmadığı izinlerin parasını alma hakkı bulunuyor. Ancak yasaya göre ücret alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıl olduğu için, daha eski çalışma yıllarına ait kullanılmayan izinler için hak iddia edilemiyor.

Kimi işverenler izin parasını hesaplarken, izin hangi yıl için geçerli ise o yıldaki ücret üzerinden ödeme yapıyor. Bu, yasaya açıkça aykırı bir durum oluşturuyor. Çünkü yasa, işçinin hak kazanıp da kullanmadığı izin sürelerine ait ücretinin, sözleşmenin bittiği tarihteki ücreti üzerinden ödenmesini öngörüyor.

MEMURA EN AZ 20 GÜN

İşçilerden farklı olarak devlet memurlarının yıllık izin süresi 20 günden başlıyor. Hizmeti 1 yıldan 10 yıla kadar olan memurlar 20 gün, hizmeti 10 yıldan fazla olanlar ise yılda 30 gün izin hakkına sahip. Zorunlu hallerde bu sürelere gidiş ve dönüşte ikişer gün eklenebiliyor.

İşçiler kullanmadıkları iznin parasını 5 yıla kadar geri alma hakkına sahip ancak memurların böyle bir hakkı bulunmuyor. Memurların son iki yıldan önceki kullanmadıkları izin sürelerine ilişkin hakları düşüyor.

PARA İADESİ VAR İZİNDE ÇALIŞANLAR DİKKAT

Bazı işçiler yıllık izinlerinde başka işlerde çalışabiliyorlar. Yasaya göre, işçinin izin süresi içinde ‘ücret karşılığı’ bir işte çalıştığı anlaşılırsa, işverenin izin döneminde ödenen parayı isteme hakkı bulunuyor.

İŞÇİ İZİN PARASINI PEŞİN İSTEYEBİLİR

İşveren, izin dönemine ilişkin ücreti işçiye, izne çıkmadan önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorunda. Örneğin, normalde ücretini her ayın 1’inde çalışma bitiminde alan işçi, ayın 1’i ile 15’i arasında izne çıkacaksa, o sürenin parasını avans veya peşin olarak alma hakkına sahip.

TAŞERON İŞÇİNİN İZNİNDEN ASIL İŞVEREN SORUMLU

Geçen yıl çıkarılan torba yasanın getirdiği yeniliklerden biri de taşeron işçilerin izin güvencesi oldu. Taşeron işçilerin hak kazandıkları yıllık ücretli izin sürelerini kullanıp kullanmadıklarını kontrol etmek ve yıl içinde kullanılmasını sağlamak asıl işverenin sorumluluğunda. Bu amaçla, taşeron işveren, asıl işverene işçilerin izin kayıt belgelerini vermek zorunda.

GÜNDE EN AZ 2 SAAT YENİ İŞ ARAMA İZNİ

Yasaya göre, iş akdi sona erecek işçiye işveren tarafından, ihbar süresi içinde ‘yeni iş arama izni’ verilmesi gerekiyor. İş saatleri içerisinde verilmesi zorunlu iş arama izninin süresi 2 saatten az olamaz. İşçi izinli olduğu saatlerin ücretini de kesintisiz olarak alma hakkına sahip. İş arama iznini toplu olarak kullanmak isteyen işçi, işten ayrılmadan önceki günlere denk gelecek şekilde toplu olarak kullanabilir. Ancak bu talebini işverene önceden bildirmek zorunda. İş arama izninin kaç gün süreyle verilebileceği ise işçinin o işyerindeki çalışma süresine bağlı olarak değişiyor. İş arama izni, işi 6 aydan az sürmüş işçilerde 2 hafta, 6 aydan 1.5 yıla kadar sürmüş işçilerde 4 hafta, 1.5-3 yıl arası olanlarda 6 hafta, işi 3 yıldan fazla sürmüş işçilerde ise 8 haftadan az olamaz. Eğer ihbar süresi sözleşmede daha uzun belirlenmişse, yeni iş arama izninde sözleşmedeki ihbar sürelerinin dikkate alınması gerekiyor.