Raşit ULUBEY

Yazının 1. Böümü için tıklayın.

I-BAŞLANGIÇ :

2021 yılında devam eden istihdam prim desteği, teşviki, indiriminden; İşsizlik Sigortası Kanununun Geçici 10 uncu maddesi konusu sigorta primi işveren desteği ve teşviki (06111), 4447 sayılı Kanunun Geçici 19 uncu maddesi konusu sigorta primi işçi ve işveren desteği ve teşviki (17103, 27103) Derginin 2021 Eylül ayı sayısında yayınlanmıştır.

Bu makalemizde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81/2 madde ve fıkra konusu ilave 6 puanlık indirim (46486, 56486, 66486) ve 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesi konusu engelli destek ve teşviki (14857, 54857) ele alınıp, değerlendirilecektir.

II- KONU :

C-) 4857 sayılı Kanunun 30 uncu Maddesine Konu (14857, 54857) Engelli İstihdam Teşviki ve Desteği

1-) Engelli

Yurtiçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkında Yönetmelik’e göre; Doğuştan ya da sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişilerden tüm vücut fonksiyon kaybının en az %40 olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelenenler “Engelli” olarak tanımlanmaktadır.

Bireylerin çalışma hayatı ve sosyal güvenlik açısından engelli kapsamına girip girmedikleri, 20.02.2019 tarihli ve 30692 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre yetkili hastanelerden alınan ve alınacak olan Sağlık Kurulu raporlarıyla tespit edilmektedir.

2-) Engelli Çalıştırmakla Yükümlü Olanlar

Aynı il sınırları içinde ve aynı gerçek veya tüzel kişiliğe ya da tüzel kişiliği bulunmayan kurum ve kuruluşa ait işyerlerinde 50 ve yukarı sayıda işçi çalıştıran işverenlerden, kamu sektörü işverenleri % 4, özel sektör işverenleri ise % 3 oranında engelliyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.

Bu yükümlülük, tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde 51 ve yukarı sayıda işçi çalıştıran işverenlerden başlamaktadır.

Çalıştırılacak engelli sayısı, aynı il hudutları içerisinde aynı gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluş işverene ait işyerinde/işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre hesaplanmaktadır.

Toplam işçi sayısının tespitinde işyerinde/işyerlerinde; belirli süreli, belirsiz süreli ve kısmi süreli iş sözleşmelerine göre çalışanlar birlikte/toplanarak dikkate alınmaktadır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, işyerinde kısmı süreli çalışan tüm işçilerin ay içindeki çalışma saatleri toplamları 195 saate bölünmek suretiyle tam süreli çalışmaya dönüştürülmekte ve bulunan sayı, tam süreli işçi sayısıyla toplanmak suretiyle toplam işçi sayısına ulaşılmaktadır. Bulunan sayının küsuratlı olması durumunda 5’in altında kalan küsuratlar dikkate alınmayarak atılmakta, 5 ve üzerinde kalan küsuratlar ise tama iblağ edilmektedir.

Toplam işçi sayısı tespit edilirken;

a)Yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar,

b)5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanuna göre çalışanlar,

c) Aynı işyerinde/işyerlerinde engelli (kamu işyerinde ayrıca eski hükümlü veya terörle mücadele sırasında malul sayılmayacak şekilde yaralanan) olarak çalışanlar,

dikkate alınmamakta, bunlar toplam işçi sayısından düşülmektedir.

Niteliği itibarıyla 30 işgününden az devam eden süreksiz işlerde çalışan işçiler, İş Kanununun “Sürekli ve süreksiz işlerdeki iş sözleşmeleri” başlıklı 10 uncu maddesinde, 4857 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin süreksiz işlerde yapılan iş sözleşmelerinde uygulanmayacağı belirtildiğinden, süreksiz işlerde çalışan işçiler toplam işçi sayısının tespitinde dikkate alınmamaktadır.

3- İş Kanununa Göre Özel Sektör İşverenlerin Çalıştırdığı Engelli İşçilere İlişkin İstihdam Teşviki

İş Kanununun 30 uncu maddesinin altıncı fıkrasına göre; özel sektör işverenleri tarafından Türkiye İş Kurumunun onayı –tescili- dahilinde işyerlerinde çalıştırılan engelli işçilerden;

a) Özel sektör işyerlerinde % 3 oranındaki engelli işçi çalıştırma yükümlülüğü kapsamında çalıştırılan engelli işçilerin (14857) prime esas kazanç alt sınırından –cari asgari ücretten- hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin tamamı (01.01.2021-31.12.2021 tarihlerinde geçerli olan asgari ücrete göre bir engelli işçi için aylık 3.57750 x %20,5= 733,38 TL),

b) Özel sektör işyerlerinde % 3 oranındaki engelli işçi çalıştırma yükümlülüğünden fazla sayıda –kontenjan fazlası olarak- çalıştırılan engelli işçilerin (54857) prime esas kazanç alt sınırından –cari asgari ücretten- üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin tamamı (01.01.2021-31.12.2021 tarihlerinde geçerli olan asgari ücrete göre bir engelli işçi için aylık 3.57750 x %20,5= 733,38 TL),

c) 4857 sayılı İş Kanunu, Madde 30 gereğince engelli çalıştırma yükümlülüğü bulunmadığı, diğer bir deyişle aynı il sınırları içindeki aynı gerçek veya tüzel kişiliğe ya da tüzel kişiliği bulunmayan kurum ve kuruluşa ait işyerlerinde 1 ila 49 arası işçi çalıştırdığı halde engelli işçi çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları engelli işçilerin (54857) her birinin prime esas kazanç alt sınırından –cari asgari ücretten- üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin tamamı (01.01.2021-31.12.2021 tarihlerinde geçerli olan asgari ücrete göre bir engelli işçi için aylık 3.57750 x %20,5= 733,38 TL),

Hazine tarafından karşılanmaktadır. 06.02.2014 tarihli ve 6518 sayılı Kanunun 58 inci maddesiyle yapılan değişikliğe kadar kontenjan fazlası çalıştırılan engelliler ile yükümlü olmayan işverenler tarafından çalıştırılan engelliler için sigorta primi işveren hissesinin ½’si oranında teşvik verilmesi 30 uncu maddede yer alırken, 6518 sayılı Kanunun 58 inci maddesiyle bu teşvikin sigorta primi işveren hissesinin tamamı olarak değiştirilmiş olması ve halen de bu şekilde uygulanmaya devam edilmesi daha önde yapılmış olan hatalı düzenlemeden vazgeçilmesi anlamında yerinde ve isabetli olmuştur.

Bu teşvikten Bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret, odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personelinin malüllük, yaşlılık ve ölümlerinde yardım yapmak üzere, bu kanunun yayımı tarihine kadar tesis veya dernek olarak kurulmuş bulunan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Geçici 20 nci madde ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Geçici 20 nci madde kapsamındaki sandıklarda çalışan engelliler de yararlanabilmektedir.

4857 sayılı Kanun konusu bu teşvikten, yukarıda belirtildiği şekillerde engelli, çalıştırıldığı sürece yararlanılabilmekte olup, bu teşvikte yararlanılma konusunda bir süre sınırlaması bulunmamaktadır.

4- İş Kanunundaki Engelli İşçi Teşviki Konusunda Aranan Diğer Koşullar