Cihan TEKİN

1. GİRİŞ

4458 Sayılı Gümrük Kanunu’na bağlı Gümrük Yönetmeliği’nin 349. maddesine göre de dahilde işleme rejimi, işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesi’nden yeniden ihraç edilmesi amacıyla, serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın vergileri teminata bağlanmak suretiyle geçici ithal edildiği veya serbest dolaşıma girişinin yapıldığı ve ihracatın gerçekleşmesi halinde teminatın veya alınan vergilerin geri verildiği bir rejimdir. Bu tanımlamalardan hareketle dahilde işleme rejiminin ana özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilecektir.

Dahilde işleme rejiminin ana özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilecektir.(1)

1) Dahilde işleme rejimi kapsamında eşya geçici olarak ithal edilmektedir.

2) Geçici ithal edilen eşya serbest dolaşımda değildir.

3) Ortada bir işleme faaliyeti söz konusudur ve bu durum dahilde işleme rejimini geçici ithalat rejiminden ayıran en önemli husustur.

4) İşlenmek üzere geçici olarak ithal edilen eşyanın vergileri ya teminata alınmakta ya da geri verilmek üzere tahsil edilmektedir.

5) İşlem görmüş ürünlerin ihraç edildiğinde teminat çözülmekte veya tahsil edilen vergiler geri verilmektedir.

Gümrük Kanunu’nun 128’inci maddesinde ise geçici kabul (ithalat) rejimi tanımlanmıştır. Geçici Kabul (İthalat) Rejimi, serbest dolaşımda olmayan eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı rejim olarak tanımlanmıştır.

2. DAHİLDE İŞLEME VE GEÇİCİ KABUL REJİMLERİNDE TECİL-TERKİN UYGULAMASI

3065 sayılı Kanunun geçici 17 nci maddesi ile dahilde işleme ve geçici kabul rejimleri kapsamında ihraç edilecek malların üretiminde kullanılacak maddelerin 31.12.2025 tarihine kadar tesliminde bölgeler, sektörler veya mal grupları itibariyle KDV Kanununun (11/1-c) maddesi hükmüne göre işlem yaptırma konusunda Cumhurbaşkanına (daha önceden Bakanlar Kuruluna) yetki verilmiştir.

Söz konusu yetkiye dayanılarak 16/4/2001 tarih ve 2001/2325 sayılı Kararname (Dahilde İşleme ve Geçici Kabul Rejimi Kapsamında İhraç Edilecek Malların Üretiminde Kullanılacak Maddelerin, Dahilde İşleme veya Geçici Kabul İzin Belgesi Sahibi İmalatçı İhracatçılara Kararda Belirtildiği Şekilde Teslim Edilmesi Hakkında Karar) ile, dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesi kapsamında ihraç edilecek ürünlerin imalinde kullanılacak maddelerin dahilde işleme ve geçici kabul izin belgesine sahip mükelleflere tesliminde sektörel ayrım yapılmaksızın 3065 sayılı Kanunun (11/1-c) maddesinde düzenlenen tecil-terkin sistemine göre işlem yapılması kararlaştırılmıştır.

2.1. Uygulamadan Yararlanacak Mükellefler

3065 sayılı Kanunun geçici 17 nci maddesi kapsamındaki teslimlerde, tecil-terkin sistemi çerçevesinde işlem yapılabilmesi için; alıcıların, KDV mükellefi olmaları ve 17/1/2005 tarihli ve 2005/8391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Dahilde İşleme Rejimi Kararı ile bu Karar’a ilişkin Tebliğlere uygun “ Dahilde İşleme İzin Belgesine” (DİİB) veya Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca verilen “Geçici Kabul İzin Belgesine” (GKİB) sahip bulunmaları gerekmektedir. Bu kapsamda işlem yapılabilmesi için alıcının, “imalatçı” vasfını haiz olmasına gerek bulunmamaktadır.

Ancak, 3065 sayılı Kanunun geçici 17 nci maddesi kapsamındaki tecil-terkin sistemi çerçevesinde yurtiçinden alınan veya ithal edilen maddelerden imal edilen ürünlerin aynı Kanunun (11/1-c) maddesi uyarınca ihraç kaydıyla tesliminde alıcının, “imalatçı” niteliğine sahip olması şartı da aranır.

Dahilde İşleme veya Geçici Kabul İzin Belgesine sahip yükümlülere belge kapsamındaki hammadde ve yardımcı madde niteliğindeki malların tecil-terkin sistemi çerçevesinde teslimi ihtiyaridir. Ancak dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesini haiz Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin bu Tebliğin (II/A/8.3.) bölümünde tanımı yapılan imalatçı vasfını haiz olmayan ortakları ile imalatçı olup olmadığına bakılmaksızın ortakları dışındaki firmalardan ihraç edilmek üzere mal alımlarında Kanunun geçici 17 nci maddesi kapsamında işlem yapılması zorunludur.

2.2. Uygulama Kapsamında Teslimde Bulunabilecek Satıcılar

Dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesine sahip mükelleflere, dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesi kapsamında ihraç edilecek ürünlerin imalinde kullanılacak malları teslim edecek satıcıların; KDV mükellefi olmaları yeterli olup, bunların imalatçı vasfını haiz olmasına gerek bulunmamaktadır.

2.3. Uygulama Kapsamında Teslim Edilebilecek Mallar

Yukarıda belirtilen belgelerden herhangi birine sahip olan KDV mükellefleri, bu belgelerde gösterilen malları, 3065 sayılı Kanunun (11/1-c) maddesinde hükme bağlanan tecil-terkin sisteminden yararlanarak teslim alabileceklerdir. Bu uygulama kapsamında dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesinde yer alan ham, yarı mamul veya mamul malların teslim edilmesi mümkündür.

Bu teslimler nedeniyle düzenlenecek faturalarda, her bir mal türüne ilişkin KDV hariç bedelin 2.500 (tekstil-konfeksiyon sektöründe pamuk, yün, iplik ve kumaş dışındaki mallarda 500) TL’yi aşması zorunludur. Belge kapsamında teslim edilen birden fazla malın aynı faturada gösterilmesi durumunda bu sınırlar her bir mal türü için ayrı ayrı aranır.

Fonksiyonel olarak ve ticari açıdan bütünlük arz eden malların faturada ayrı ayrı gösterilmesi halinde yukarıda belirtilen rakamsal tutarların hesaplanmasında bütünlük arz eden söz konusu mallara ait toplam tutar dikkate alınır.

Örnek: Şişe bedeli ile kapak bedelinin aynı faturada ayrı ayrı gösterilmesi durumunda şişe ve kapak bedelinin KDV hariç toplam tutarı 2.500 TL’yi aşıyorsa tecil-terkin uygulaması kapsamında işlem yapılacaktır.

Aynı malın tekstil-konfeksiyon sektörü ile birlikte diğer sektörlerde de kullanılıyor olması halinde, söz konusu tutarlar ayrı ayrı dikkate alınır.

Örnek: Hem sağlık sektöründe hem de tekstil-konfeksiyon sektöründe girdi olarak kullanılan poliol ve izosiyanat gibi poliüretan türevlerinin, sağlık sektöründe faaliyet gösteren DİİB sahibi firmalara tesliminde 2.500 TL, tekstil-konfeksiyon sektöründe faaliyet gösteren DİİB sahibi firmalara tesliminde 500 TL alt limiti geçerli olacaktır.

Satın alınan malların bozukluk, istenilen nitelikte olmama v.b. nedenlerle satıcıya iade edilmesi sonucunda teslim bedelinin yukarıda belirtilen limitlerin altına düşmesi halinde, söz konusu satış işlemine ilişkin olarak düzenlenen ilk faturanın yukarıda belirtilen limitlerin üzerinde olması ve iade nedenlerinin anlaşılabilir nitelikte olması kaydıyla, belge sahiplerine ihraç kayıtlı teslimlerle ilgili olarak tecil-terkin sistemi kapsamında işlem yapılmaya devam edilir.

Dahilde işleme ve geçici kabul rejimleri kapsamında alınan maddelerin, işlendikten sonra elde edilen mamul mal içerisinde ihraç edilmesi esas olduğundan, önceden satın alınan maddeler kullanılmak suretiyle vücuda getirilen ve söz konusu rejimler kapsamında ihraç edilen malların bünyesine giren ham, yarı mamul veya mamul malların (eş değer eşya) belge kapsamında olsa dahi sonradan belge sahiplerine tesliminde tecil-terkin uygulanması mümkün değildir. Aynı şekilde, dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesine sahip bulunan mükelleflerin kendilerine belge kapsamında tecil-terkin uygulanarak teslim edilen mallar kullanılarak imal ettikleri malları, dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesinde yer alsa dahi, Tebliğin (II/A/9.1) bölümünde sayılan belge sahibi alıcılara tesliminde tecil-terkin uygulaması kapsamında işlem tesis edilemeyecektir.

Belgede belirtilen miktardan fazla maddenin bu Tebliğle belirlenen tecil-terkin uygulaması kapsamında satın alınması mümkün değildir.

Ayrıca, tecil-terkin uygulaması mal teslimleri bakımından geçerli olup, hizmet ifaları bu kapsama girmez.

2.4. Tecil-Terkin Uygulaması

2.4.1. Alıcılar Tarafından Yapılacak İşlemler

Dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesinde yer alan malların alımlarında tecil-terkin sistemi kapsamında işlem yapılmasını isteyen mükellefler, geçici kabul veya dahilde işleme izin belgelerini satıcılara ibraz ederek, hesaplanan KDV’nin kendilerinden tahsil edilmemesini talep eder ve işlem gerçekleştikten sonra Tebliğin (II/A/9.4.2.) bölümünde belirtildiği şekilde satıcılar tarafından şerh düşülmüş belgelerin bir fotokopisini, imza ve kaşe tatbik etmek suretiyle onaylayıp satıcıya ya da ihracatçıya verirler.

2.4.2. Satıcılar Tarafından Yapılacak İşlemler

Bu kapsamda işlem yapan satıcılar, öncelikle talep edilen malın, belgedeki cins ve miktara uygun olup olmadığını, daha önce ithal edilen ve/veya satın alınan miktarları da göz önüne alarak belirleyecek ve düzenleyeceği faturada toplam bedel üzerinden KDV hesaplayacak ancak, alıcılardan tahsil etmeyecektir.

Satıcılar, dahilde işleme izin belgesine istinaden yaptıkları teslimlerde, söz konusu belgenin “İthal Edilen Maddelerle İlgili Bilgiler” bölümünü bu kapsamdaki teslimlerine uygun şekilde doldurarak; geçici kabul izin belgesi kapsamındaki teslimlerinde ise belgenin uygun bir yerine “Bu belgenin ............ sırasındaki ................ miktar/birim maldan........miktarı..........tarih ve .............. sayılı faturayla satılmıştır.” şerhini koyarak imzalayacak ve kaşelerini basacaklardır.

Bu şekilde şerh düşülen belgelerin bir fotokopisi, belge sahibi tarafından imza ve kaşe tatbik edilmek suretiyle onaylanır ve satıcıya verilir.

Tecil-terkin uygulaması kapsamında teslim edilen mallar için düzenlenen faturaya; “3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun Geçici 17 nci maddesi hükmü gereğince katma değer vergisi tahsil edilmemiştir.” ibaresi yazılır.

Kapsama giren ve girmeyen teslimlerin birlikte yapılması halinde, tecil-terkin uygulanabilecek ve uygulanamayacak olan mallar için ayrı ayrı fatura düzenlenir.

2.4.3. İşlemin Tevsiki

Söz konusu döneme ait beyannamenin verilme süresi içinde, alıcılar tarafından onaylanarak verilen dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesinin fotokopisi veya bu belgenin tarih ve sayısı ile satılan malın cins, miktar ve tutarına ilişkin bilgileri ihtiva eden ve satıcı tarafından onaylanan bir liste bağlı olunan vergi dairesine bir dilekçe ekinde verilir.

Bu uygulama kapsamında üretilen malların ihracatçıya tesliminde ise teslimi yapan belge sahibi imalatçılar tarafından, ihracatçı tarafından şerh düşülen Dahilde İşleme veya Geçici Kabul İzin Belgesinin onaylı bir örneği yukarıda belirtilen süre içinde bağlı olunan vergi dairesine bir dilekçe ekinde verilir.

Yukarıda belirtilen belgelerle birlikte satış faturalarının fotokopisi veya fatura bilgilerini içeren firma yetkililerince kaşeli ve imzalı bir liste de dilekçelere eklenir.

2.4.4. Dahilde İşleme veya Geçici Kabul İzin Belgesi Kapsamında Temin Edilen Malların İhraç Kaydıyla Teslimi