Kenan AKBULUT

1. Giriş
Royalty en sade tanımıyla bir hakkın kullanılabilmesi için yapılması gereken ödemeyi ifade eden, telif hakkı ücreti, imtiyaz ücreti, lisans ücreti, patent ücreti ve benzeri anlamlara gelen bir kavramdır. Örneğin patentli bir teknolojiyi, patent hakkı sahibinden kiralayan ve kullanan kişinin karşılık olarak yaptığı ödeme royalty olarak ifade edilebilir. Uygulamada royalty bedelinin sözleşme serbestisi kapsamında, yılın belirli dönemlerinde, belirli tutarlarda ve düzenli olarak yapılması, artan, azalan veya sabit tutarlarda ödenmesi, tek seferde gerçekleştirilmesi, yıllık üretim hacmi, ciro veya karlılık üzerinden yüzde olarak ifası kararlaştırılabilmektedir.
Yurt dışındaki firmalardan alınan lisanslı ürünlerin Türkiye’ye getirilmeksizin yurt dışındaki başka bir firmalara teslimi ve buna ilişkin royalty ödemelerinin vergilendirilmesi hususları yazımız içerisinde ele alınacaktır.
2. Royalty Ödemeleri
OECD Model Vergi Anlaşmalarının 12 nci maddesinde royalty; sinema filmleri, radyo-televizyon yayınlarında kullanılan filmler ve bantlar dahil olmak üzere edebi, artistik, bilimsel her nevi telif hakkının veya her nevi patentin, alameti farikanın, desen veya modelin, planın, gizli formül veya üretim yönteminin veya sınai, ticari, bilimsel tecrübeye dayalı bilgi birikiminin kullanma imtiyazı, kullanma hakkı veya satışı ile sınai, ticari, bilimsel teçhizatın kullanma imtiyazı veya kullanma hakkı karşılığında ödenen her türlü bedel olarak ifade edilmiştir.
Ayrıca royalty, Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinde: “arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı, alameti farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı ve kullanma imtiyazı gibi haklar...” şeklinde tanımlanmıştır.
Gümrük yönetmeliğinin 43’üncü maddesinde royalty; İthal eşyasının imalatı, ihraç edilmek üzere satışı veya kullanımı ya da yeniden satışı ile ilgili hakların kullanımı nedeniyle patent, dizayn, know-how, model, marka, tescilli tasarım, telif hakkı ve imalat prosesleri gibi adlar adı altında yapılan ödemeler olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca 56’ncı maddede, ithal eşyasının gümrük kıymeti satış bedeli yöntemine göre belirlenirken, royalti veya lisans ücreti ödemeleri fiilen ödenen veya ödenecek fiyata aşağıdaki koşullarla ilave edilir;
a) Ödeme kıymeti belirlenecek eşya ile ilgili olmalıdır.
b) Ödeme bu eşyanın satış koşulu olarak yapılmalıdır.
Uygulamada royalty bedelinin sözleşme serbestisi kapsamında, yılın belirli dönemlerinde, belirli tutarlarda ve düzenli olarak yapılması, artan, azalan veya sabit tutarlarda ödenmesi, tek seferde gerçekleştirilmesi, yıllık üretim hacmi, ciro veya karlılık üzerinden yüzde olarak ifası kararlaştırılabilmektedir.
Royalty sözleşmesi, ödemelerin yılın belirli dönemlerinde, artan, azalan veya sabit tutarlarda düzenli olarak yapılması kararlaştırılmışsa bir kira sözleşmesi, hakkın devrini müteakip tek seferde yapılması kararlaştırılmışsa hukuken bir satış sözleşmesi niteliğinde olmaktadır. Ödeme kapsam ve şeklinin ne/nasıl olacağı, bir başka deyişle royalty sözleşmesinin niteliği ve kapsamı, yapılan ödemelerin bir kira ödemesi mi yoksa bir hak devri karşılığında yapılan bir ödeme mi olduğu hususları, sözleşme taraflarının tabi olacağı vergilendirme yönteminin belirlenmesi açısından da önem taşımaktadır.
3. Yurt Dışına Ödenen Royalty Bedellerinin Vergilendirilmesi