Gülseren YILDIRIM

GİRİŞ

Verginin asıl mükelleften değil de sorumludan tahsiliyle ortaya çıkan vergilendirme tevkifat usulüyle vergilendirmedir. Bir başka deyişle verginin ödenmesinden, adına vergi borcu tereddübeden gerçek ve tüzel kişiler dışında kalan, kişi ve/veya kişiler sorumlu olacaktır. Bu vergilendirmede kazanç ya da irat, sahibinin eline geçmeden vergilendirilmiş olur.

Türk vergi sistemimizde de tevkifat usulüyle vergilendirme usulü benimsenmiş olup, 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 8. maddesinin ikinci fıkrasında vergi sorumlusunun tarifi yapılarak bazı hallerde vergi borcunun mükellef dışında kimseler tarafından da ödenmesinin mümkün olduğu ifade edilmiştir. Buna göre verginin ödenmesi bakımından alacaklı vergi dairesine karşı muhatap olan kişi başka bir deyişle vergi sorumlusu, belli koşulların varlığı halinde verginin ödenmesinden sorumludur.

Hem 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu hem de 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nda, tevkifat usulü ile vergilendirme oldukça detaylı bir şekilde düzenlemeye tabi tutulmuş, vergilendirme açısından hangi kazanç ve iratların tevkifat usulü ile vergilendirileceği tek tek açıklanmış ve her bir kazanç ve iradın bu anlamda tabi olduğu usul, sistematik bir şekilde ilgili kanunlarda kendine yer bulmuştur.

Her iki kanunun tevkifata ilişkin maddelerinde açıklamaya tabi tutulmuş olan kazanç ve iratlar arasında yer alanyıllara yaygın inşaat ve onarım işleri, yapısı itibariyle de özellikli işlerden olup, söz konusu işlerdeyapılacak olan tevkifatın kapsamı, şartları, oranı, yıllara yaygın inşaat ve onarma işi için öngörülen tevkifat usulünde karşılaşılan özellikli hususlar çalışmamızın konusunu oluşturacak olup, konuya ilişkin açıklamalara aşağıda yer verilecektir.

2. YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞİNE GENEL BİR BAKIŞ

2.1. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşinin Kapsamı

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri Gelir Vergisi Kanunu’nun 42, 43 ve 44. maddelerinde düzenlenmiştir. Yıllara yaygın inşaat işlerinin kanunda, diğer gelir unsurlarından ayrı olarak düzenlenmesi, adından da anlaşılacağı üzere birden fazla yılı kapsamasından kaynaklanmaktadır. Zira Gelir Vergisi Kanununda vergilemeye esas alınan süre özel hesap dönemi öngörülmeyen hallerde takvim yılıdır. Oysaki yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri özü itibariyle birden fazla takvim yılı ile ilişkilendirilebilen dolayısıyla her yıla ilişkin kazancın tespitinin mümkün olmadığı işlerdir. Söz konusu işlerde vergilendirmeye esas kazanç işin bitim tarihi itibariyle tespit edilebileceğinden özellikli vergilendirme usullerine ihtiyaç duyulmuş olup, kanun koyucu tarafından ilgili kazanç ve kazancın vergilendirme usulü Gelir Vergisi Kanunu’nda ayrıca düzenlenmiştir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 42 nci maddesindebirden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işlerinde kar veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edileceği ve tamamının o yılın geliri sayılacağı vemezkur yıl beyannamesinde gösterileceği hüküm altına alınmıştır. Söz konusu madde hükmü ile hem inşaat ve onarma işinin kapsamı belli edilmiş hem de ne zaman beyan edileceği hükme bağlanmıştır.

O halde, bir işin yıllara yaygın inşaat ve onarma işi kapsamında değerlendirilmesi için;

Faaliyet konusunun inşaat ve onarma işi olması,

Dekapaj işlerinin de inşaat işi kapsamında değerlendirilmesi,

İnşaat ve onarım işinin birden fazla takvim yılına sirayet etmesi,

gerekmektedir.

Ayrıca yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerinde kar ve zarar işin bittiği yıla ait kabul edilerek tamamı ilgili yıla ilişkin beyannameye dahil edilerek beyan edilecektir.Dolayısıyla herhangi bir işin yıllara yaygın inşaat ve onarma işi kapsamına dahil olması halinde beyan edileceği takvim yılı işin bitim tarihine göre tespit edilecektir. Hiç kuşkusuz ki bu kapsamda olmayan bir iş için kazancın tespitinde genel hükümler geçerli olacaktır.

2.2 İnşaat ve Onarım İşlerinde İşin Başlangıç ve Bitim Tarihleri