Mustafa ŞEN

1. Giriş

Yatırım fonları yatırımlarını faiz kazancı sağlanmayan para ve sermaye piyasası araçları ile değerlendirmek isteyen yatırımcılar için portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uygun görülen diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarına dayalı fonlardır. Yatırım fonu katılma belgesi ise belge sahibinin kurucu ve saklayıcı kuruma karşı sahip olduğu hakları taşıyan ve fona kaç pay ile katıldığını gösteren kıymetli evraktır. Yatırım fonu katılma belgeleri, yatırımcının fon portföyüne ortak olmasını sağlayan belgeler şeklinde tanımlanmaktadır. Bu yönüyle katılma belgeleri, pay senetlerine (hisse senetlerine) benzemektedir. Yatırımcılar hisse senedi alarak şirketlere ortak olurlar ve o şirketler üzerinde hak sahibi olurlarsa, benzer şekillerde yatırım fonlarında da katılma belgesi ile fon portföyüne kısa sürede ortak olunur. Ayrıca yurtdışında kurulmuş yatırım fonlarına ait katılım belgelerine sahip olmak mümkündür.

Bu çalışmanın amacı, yatırım yapan şirketlerin aktifinde yer alan ve yurtdışında kurulmuş olan yatırım fonları katılma belgelerinin dönem sonlarında alış bedeli ile değerleyip değerleyemeyeceğiniz hususunda açıklamalar yapılacaktır.

2. Yatırım Fonu Katılma Belgeleri

Yatırım, belirli bir kaynağın ya da değerin, gelir sağlamak amacıyla kalıcı bir biçimde kullanılmasıdır. Tüketim kavramından temel farkı, kullanılan kaynak ya da değerin işlem sonunda tükenmemesidir. Yatırım harcamasının sonucunda ortaya çıkan yatırım, orta ve uzun dönemde getiri sağlamaya devam eder.

Tasarruf sahibinin yatırımı yatırım fonları vasıtasıyla profesyonel yöneticiler tarafından yönetilmektedir. Yatırım fonu portföyüne alınabilecek menkul kıymetlerin sabit getirili, dövize endeksli ve hisse senedi gibi araçlarla çeşitlenmesi nedeniyle riskin en aza indirilmesi mümkün olabilmektedir. Menkul kıymetlerin değerlemesi ve kontrolü ile kupon, faiz ve temettü tahsili fon yönetimince yapılacağından, yatırımcılar vade takibi, tahsil etme gibi zaman ve kaynak kullanımını gerektiren işlemlerden kurtulur. Yatırımcılar, yatırım fonları sayesinde küçük miktarda birikime sahip olsalar bile profesyonel olarak yönetilen ve çeşitlendirilmiş portföylere yatırım yapabilmektedirler. Yatırım Fonu seçmek için karşılaştırma yapılırken yapılan en büyük hata elmalar ve armutlar arasında bir karşılaştırma yapmaktır ki çok yaygın yapılan bir hatadır. Örneğin; bir altın fonu geçen senenin en çok kazandıran fonu olmuşsa bu o fonun iyi olduğu anlamına gelmeyebilir. Bir altın fonunun en iyi getiren fon olması o fonun yatırım yaptığı varlık sınıfının getirisinden yani benchmarkından kaynaklı olabilir. Eğer altının %35 yükseldiği bir yıl bir altın fonu %30 getiri ile diğer bütün yatırım fonlarını geçmiş olsa bile başarısız bir fon yönetimi göstermiştir. Yatırımcı bu fona yatırım yaparak aslında kaybetmiştir. Çünkü altın varlık sınıfında kendisi doğrudan altın almış olsa daha çok kazanmış olacaktı. Öte yandan endeksin %35 düştüğü bir yıl başarı kıstası BIST100 endeksi olan bir hisse fonu %30 kaybettirmişse o hisse fonu başarılı bir yönetim göstermiştir. Bir fonun başarısı ancak ilan ettiği ve yatırım yaptığı varlık sınıfının başarı kıstasına (benchmark) kıyasla sağladığı getiriyle ölçülebilir.

Yatırım fonları, tasarruf sahiplerinden katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen varlık ve haklardan oluşan portföy veya portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığıdır. Katılma payı ise, katılımcının sahip olduğu haklar ile fona kaç pay ile ortak olduğunu gösteren kaydileştirilmiş bir belgedir. Yatırım fonlarında, portföydeki varlıkların değerinin artması ve/veya portföydeki varlıklardan kâr payı ve/veya faiz geliri elde edilmesi suretiyle portföyün değeri artar. Yatırımcılar yatırım fonu katılma belgesi sattıklarında veya fona iade ettiklerinde, yatırım fonlarının portföyünde o ana kadar gerçekleşen değer artışlarından/azalışlarından paylarını alırlar.

Yatırım fonlarındaki katılma belgeleri, şirketlerin hisse senetlerine benzetilebilir. Nasıl yatırımcılar, hisse senedi alarak şirketlere ortak olurlar ve o şirketler üzerinde hak sahibi olurlar ise, benzer şekilde yatırım fonlarında da katılma belgesi ile fon portföyüne ortak olunur. Ancak, hisse senedi sahipleri şirket yönetimine katılabilirken, katılma belgesi sahiplerinin fon yönetimine katılma hakları yoktur.

3. Yabancı Yatırım Fonu Katılma Belgelerinin Değerlemesi