Levent BAŞAK

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun (K.V.K.'nun) 23'üncü maddesine göre, Türkiye'de faaliyet gösteren ve dar mükellefiyet rejimine göre vergilendirilecek olan yabancı ulaştırma kurumlarının vergiye matrah olacak kurum kazancı, hasılata ortalama emsal oranlarının uygulanması suretiyle hesaplanacaktır.

Yabancı ulaştırma kurumlarının kazancının tespitinde tutması zorunlu olan defterler 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun (V.U.K.'nun) 207'nci maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde hükmüne göre, yabancı ulaştırma kurumlarının Türkiye'deki kurum kazancının tespit edilebilmesi amacıyla "Hasılat Defteri" tutması gerekmektedir.

Bu makalemizde, yabancı ulaştırma kurumları tarafından tutulacak olan Hasılat Defterine ilişkin esaslar ve özellikle hasılat defterinin tasdik ettirilmesine ilişkin olarak V.U.K.'nda yer alan düzenlemeler analiz edilecektir. Ayrıca, yabancı ulaştırma kurumları tarafından tutulacak olan Hasılat Defterinin tasdiki noktasında yapılması gereken düzenlemeler üzerinde durulacaktır.

 V.U.K.'NUN 176'NCI, 177'NCİ VE 182'NCİ MADDE HÜKÜMLERİNİN ANALİZİ

V.U.K.'nun 176'ncı maddesinde tüccarlar iki sınıfa ayrılmıştır. Buna göre, defter tutma bakımından tüccarlar iki sınıfa ayrılmıştır: Birinci sınıf tüccarlar, bilanço esasına göre, ikinci sınıf tüccarlar ise işletme hesabı esasına göre V.U.K. ile belirlenmiş defterleri usulüne uygun olarak tutması gerekmektedir.

V.U.K.'nun 177'nci maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendine göre, kurumlar vergisine tâbi diğer tüzel kişiler birinci sınıf tüccardır. Dar mükellefiyete tâbi kurumlar K.V.K. uygulaması bakımından V.U.K.'nun 177'nci maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendine tâbidir. Yâni, dar mükellefiyete tâbi kurumlar birinci sınıf tüccarların tutmak zorunda oldukları defterleri tutması gerekmektedir.

V.U.K.'nun 182'nci maddesine göre, bilanço esasına göre tutulması zorunlu olan defterler şunlardır:

1- Yevmiye defteri;

2- Defteri kebir;

3- Envanter defteri (Mevcudat ve muvazene defteri).

V.U.K.'NUN 207'NCİ MADDESİNE GÖRE HASILAT DEFTERİ TUTULMASINA İLİŞKİN ESASLAR

Makalemizin bir önceki bölümünde de belirttiğimiz gibi dar mükellefiyete tâbi kurumlar birinci sınıf tüccar olarak V.U.K.'nun 182'nci maddesinde yazılı olan defterleri tutması gereklidir. Dolayısıyla, kural olarak Türkiye'de elde ettiği kazançlardan ötürü dar mükellefiyet rejimine göre vergilendirilecek olan yabancı ulaştırma kurumları V.U.K.'nun 182'nci maddesine tâbidir.

Bununla birlikte, K.V.K. yabancı ulaştırma kurumlarının vergilendirilmesindeki zorlukları dikkate almak suretiyle bu kurumlar için özel bir kazanç belirleme yöntemi düzenlemiştir. Bu düzenleme, K.V.K.'nun "Yabancı Ulaştırma Kurumlarında Kurum Kazancının Tespiti" başlıklı 23'üncü maddesinde yapılmıştır.

Aynı mantıkla, yabancı ulaştırma kurumları tarafından Türkiye'de elde edilen hasılattan yola çıkmak suretiyle kurum kazancının defter bazında tespit edilebilmesine yönelik olarak V.U.K.'nun 207'nci maddesinde özel bir hüküm ihdas edilmiştir. Dolayısıyla, yabancı ulaştırma kurumları defter tutma bakımından V.U.K.'nun 207'nci maddesine tâbidir.

V.U.K.'nun 207'nci maddesinde "Yabancı Nakliyat Kurumlarının Hasılat Defteri" başlığı altında yabancı nakliyat kurumları tarafından tutulması zorunlu olan defterler noktasında şu düzenleme yapılmıştır:

"Yabancı nakliyat kurumları veya bunları Türkiye'de temsil eden şube veya acentaları bir "Hasılat defteri" tutmaya ve bu deftere Türkiye'de elde ettikleri hasılatı tarih sırasiyle ve müfredatlı olarak kaydetmeye mecburdurlar. Bu madde gereğince hasılat defteri tutan yabancı nakliyat kurumları bu işleri için ayrıca muhasebe defteri tutmaya mecbur değildirler."

Bu kapsamda olmak üzere, V.U.K. hükümlerine göre Hasılat Defteri tutulmasında şu kurallar geçerlidir:

Hasılat Defterini Tutacak Olan Mükellefler