Enes KADIOĞLU

1. 1-GİRİŞ

   Vergi iadesi; vergi idaresi tarafından doğrudan veya vergi sorumluları aracılığıyla tahsil edilen vergilerin ekonomik, sosyal veya kanuni düzenlemelerden dolayı kısmen veya tamamen ilgilisine geri verilmesidir.

   Vergi iadesi vergi kanunlarında yer alan istisna ve muafiyetlerden kaynaklandığı gibi vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla getirilen kanuni düzenlemelerden de kaynaklanabilir. Ayrıca haksız ve yersiz alınan bir vergi olması halinde de bu vergi iadeye konu edilebilmektedir.

   Verginin tarhında, tahakkukunda ve tahsilinde zamanaşımı süresi olduğu gibi vergi iadesinde talep etme hakkı da belli bir süreye bağlanmıştır.

   Her ne kadar verginin tarh ve tahsilinde zaman aşımı süresi 5 yıl olarak belirlenmiş olsa da iade talep etme süresi bazı uygulamada farklılık göstermiş ve belirli sürelere bağlanmıştır.

   Gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi ile haksız ve yersiz tahsil edilen vergilerin iade talep süreleri farklılık arz etmekte olup hatta KDV’de işlemin mahiyetine göre vergi iade talep süreleri değişmektedir. Bu çalışmamızda vergi iade talep süreleri vergi türleriyle itibariyle ayrı ayrı açıklanmaya çalışılmıştır.

   2- KATMA DEĞER VERGİSİ

   3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1’inci maddesine göre Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler ile her türlü ithalat ve Kanun maddesinin 3’üncü fıkrasında sayılan diğer işlemler katma değer vergisine tabidir.

   Her vergi kanununda olduğu gibi 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nda vergilendirilmesinden vazgeçilen işlemler bulunmaktadır. Kanun koyucunun vergilendirmenin dışarısına çıkarttığı bu işlemler vergi mevzuatında muafiyet ve istisnalar olarak bilinmektedir.

   Vergi muafiyeti; vergiye tabi bir kişinin kanuni düzenlemelerle vergi dışı bırakılması iken vergi istisnası, vergiye tabi bir işlemin yine kanuni düzenlemelerle vergi dışı bırakılmasıdır. Katma değer vergisi işlem üzerinden alınan bir vergi olduğu için Kanunda muafiyetler yer almamaktadır.

   Katma değer vergisinde vergi iadesi vergi istisnası, vergi tevkifatı ve indirimli KDV oranından kaynaklanmaktadır.

   2.1-Tam İstisnadan Kaynaklanan İade Talepleri

   2.1.1- Kapsamı

   KDV Kanunu’nda yer alan istisnalarda tam istisna ve kısmi istisna olmak üzere ikili bir ayırıma gidilmiştir. Gerek tam istisna kapsamına giren işlemler gerekse de kısmi istisna kapsamına giren işlemler nedeniyle düzenlenecek faturalarda KDV hesaplanmaz. Söz konusu istisnalarda farklılık iade alınıp alınmaması durumuna bağlıdır.

   Tam istisna kapsamına giren işlemler KDV Kanunu’nun 11, 13, 14 ve 15’inci maddeleri ile 17’nci maddenin (4) numaralı fıkrasının (s) bendinde belirtilen teslim ve hizmetleri kapsamaktadır. Bunlar;

   -Mal ve Hizmet İhracatı (Madde 11)

   -Araçlar, kıymetli maden ve petrol aramaları ile ulusal güvenlik harcamaları ve yatırımlarda istisna (Madde 13)

   -Taşımacılık İstisnası (Madde 14)

   -Diplomatik İstisna (Madde 15)

   -Engellilerin Kullanımına Mahsus Araç ve Gereçlerin Tesliminde İstisna (Madde 17/4-s)

   3065 sayılı KDV Kanunu’nun geçici maddelerinde de tam istisna kapsamına giren işlemler bulunmaktadır. Bunlar;

   -Geçici 26’ncı maddede yer alan Uluslararası Kuruluşlar ile Bu Kuruluşlara Bağlı Program, Fon, Temsilcilik ve Özel İhtisas Kuruluşlarına Yapılan Teslim ve Hizmetlere ilişkin İstisna,

   -Geçici 29’uncu maddede yer alan 3996 Sayılı Kanuna Göre Yap-İşlet-Devret veya 3359 Sayılı Kanun ile 652 Sayılı Kararnameye Göre Kiralama Karşılığı Yaptırılan Projelerde KDV İstisnası,

   -Geçici 30’uncu maddede yer alan Büyük Yatırımlara İlişkin İstisna,

   -Geçici 34’üncü maddede yer alan Milletlerarası Andlaşma Hükümleri Çerçevesinde KDV’den İstisna Edilmiş Olan Transit Petrol Boru Hattı Projelerinin İnşa ve Modernizasyonuna İlişkin İstisna,

   -Geçici 37’nci maddede yer alan İmalat Sanayiine Yönelik Yatırım Teşvik Belgesi Kapsamındaki İnşaat İşlerine İlişkin İstisna,

   -Geçici 38’inci maddede yer alan Eğitimde Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi (FATİH) Projesi Kapsamında Milli Eğitim Bakanlığına Yapılacak Mal Teslimi ve Hizmet İfalarına ilişkin İstisna,

   -Geçici 39’uncu maddede yer alan İmalat Sanayiinde Kullanılmak Üzere Yapılan Yeni Makina ve Teçhizat Teslimlerine ilişkin İstisna,

   -Geçici 40’ıncı maddede yer alan 2019 UEFA Süper Kupa ve 2021 UEFA Şampiyonlar Ligi Finali Müsabakaları Kapsamında Yapılacak Teslim ve Hizmetlere ilişkin İstisna

   Bu işlemler dolayısıyla satıcı tarafından düzenlenecek faturalarda KDV hesaplanmaz. Satıcı mükellefler işlemin bünyesine giren KDV’yi indirim konusu yapabilecektir. Vergiye tabi işlemlerin mevcut olmaması veya hesaplanan verginin indirilecek vergiden az olması hallerinde indirilemeyen katma değer vergisi, Hazine ve Maliye Bakanlığınca, tespit edilecek esaslara göre bu işlemleri yapanlara iade olunacaktır.

   Öte yandan Geçici maddelerde yer alan bu istisnalar dolayısıyla işlemin bünyesine giren KDV’ler indirim konusu yapılabilecektir. Söz konusu KDV’leri indiremeyen mükellefler iade talebinde bulunabileceklerdir.

   2.1.2- İade Talep Süresi