Levent BAŞAK

1. GİRİŞ

Türkiye gelişmekte olan bir ülke olarak yabancı sermayeye ihtiyacı olan bir ülkedir. Yabancı sermaye, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde sermaye açığının giderilmesinde kısa, orta ve uzun vadede önemli bir yere sahiptir. Bu da yabancı şirketlerin ve yabancı kuruluşların önemini artırmaktadır.

Türkiye ihracata dayalı bir büyüme modeli benimsediği için Türk firmalarının yurt dışında mukim kişi, kurum ve kuruluşlarla olan ilişkileri önemli bir yere sahiptir. Gerek ihracatın gerekse yabancı sermaye yatırımlarının artırılmasında yurt dışı faaliyetlerin önemi giderek artmaktadır.

Türk firmalarının yurt dışı bağlantılarının artırılması noktasında şirketlerin yurt dışında mukim “yabancı kuruluşlarla” olan ilişkilerini kuvvetlendirmesi gerekmektedir. Özellikle Türk mallarının yurt dışında tanıtımı açısından yurt dışında mukim ihracatçı birlikleri önemli görevler üstlenmektedir.

Yurt dışında mukim gerek ihracatçı birliği gerekse ihracatın artırılmasına yönelik faaliyet gösteren yabancı kuruluşlarla olan ilişkilerde, yabancı kuruluşlara üye olunması gerekliliği vardır. Bu da gerek yabancı kuruluşlara ilk üyelikte “giriş ücreti” ve üyeliğin devamı müddetince yıllık olarak “üyelik aidatı” ödenmesini zorunlu kılmaktadır.

Bu makalemizde, tarafımıza bu konuda yöneltilen sorulara cevap vermek adına özellikle Türk firmalarının ihracatının artırılması amacıyla firmaların yabancı kurum veya kuruluşlara üye olmasını müteakiben bu kurum veya kuruluşlara “giriş ücreti” ve “üyelik aidatı” adı altında yaptıkları ödemelerin 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu (KDVK)(1) karşısındaki durumu analiz edilecektir. Bir sonraki makalemizde ise bu tür ödemelerin 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK)(2) karşısındaki durumu üzerinde durulacaktır.

2. YABANCI KURUM VE KURULUŞLARA “GİRİŞ ÜCRETİ” VE “ÜYELİK AİDATI” ADI ALTINDA YAPILAN ÖDEMELERİN VERGİLENDİRİLMESİ ESASLARI

Herhangi bir nedenle yurt dışında mukim bir kurum veya kuruluşa “giriş ücreti” ve “üyelik aidatı” adı altında yapılan ödemelerin KDVK kapsamında vergilendirilmesi noktasında, KDVK’nın 1’inci, 6’ncı, 8’inci ve 9’uncu maddeleri hükümlerinin analiz edilmesi gerekmektedir.

2.1. KDVK’nın 1’inci Maddesine Göre Vergilendirme Esasları

KDVK’nın 1’inci maddesine göre, Türkiye’de yapılan ve madde hükmünde bentler halinde sayılan “işlemler” katma değer vergisine tâbidir. Dolayısıyla, bir işlemin katma değer vergisine tâbi olabilmesi için işlemin Türkiye’de yapılması gerekmektedir. Bu kapsamda, yurt dışında yapılan işlemler Türkiye’de katma değer vergisinin konusuna girmemektedir.

KDVK’nın 1’inci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendine göre, her türlü mal ve hizmet ithalatı katma değer vergisine tâbidir. Dolayısıyla, yurt dışından hizmet satın alınması ve hizmetin Türkiye’de ifa edilmesi veya hizmet Türkiye’de ifa edilmemekle birlikte hizmetten Türkiye’de faydalanılması durumunda yurt dışından satın alınan hizmetler Türkiye’de katma değer vergisine tâbidir.

2.2. KDVK’nın 6’ncı Maddesine Göre Vergilendirme Esasları

KDVK’nın 1’inci maddesine göre, Türkiye’de yapılan işlemler katma değer vergisine tâbi olduğu için hangi hallerde işlemlerin Türkiye’de yapılıp yapılmadığını tespit etmek üzere KDVK’nın 6’ncı maddesi hükmü ihdas edilmiştir. KDVK’nın 6’ncı maddesinde “İşlemlerin Türkiye’de yapılması” başlığı altında yapılan düzenleme şu şekildedir:

“İşlemlerin Türkiye’de yapılması:

a) Malların teslim anında Türkiye’de bulunmasını,

b) (4503 sayılı Kanunun 3’üncü maddesiyle değişen bent. 05.02.2000 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere) Hizmetin Türkiye’de yapılmasını veya hizmetten Türkiye’de faydalanılmasını,

İfade eder.”

KDVK’nın 6’ncı maddesine göre, hizmet ifalarında işlemlerin Türkiye’de yapıldığının kabul edilebilmesi için aşağıdaki iki şarttan bir tanesinin gerçekleşmesi gerekmektedir.

1- Hizmetin Türkiye’de yapılması gerekmektedir; veya,

2- Hizmetten Türkiye’de faydalanılması gerekmektedir.

Bu konuda “Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği”nde(3)“2.1.2.1. İkametgâhı, İşyeri, Kanuni Merkezi ve İş Merkezi Türkiye’de Bulunmayanlar Tarafından Yapılan İşlemler” başlığı altında şu düzenleme yapılmıştır: