Raşit ULUBEY

I-BAŞLANGIÇ :

Ücret Garanti Fonu, çalışma hayatımıza 22.05.2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu ile girmiştir. 15.05.2008 tarihli ve 5763 sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 33 üncü maddesiyle bu konudaki hükmün yürürlükten kaldırılmasına kadar 4857 sayılı Kanun kapsamında kalan ücret garanti fonu, bu Kanunun (5763) 17 nci maddesiyle, 25.08.1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa Ek Madde 1 olarak ilave edilmiştir.

Ücret garanti fonu uygulaması,4447 sayılı Kanunun Ek 1 inci maddesinde sayılan haller nedeniyle işçilerin ödenmemiş 3 aylık ücret alacaklarının ödenmesini garanti altına alan bir sistemdir. İş Kanunu’nda düzenlendiği durumda yalnızca 4857 sayılı Kanun kapsamında bulunan işçiler ücret garanti fonu uygulamasından yararlanabilirken, fonun 4447 sayılı Kanunda hüküm altına alınmasıyla 4857 sayılı İş Kanunu yanında, 854 sayılı Deniz İş Kanunu, 5953 sayılı kısa adıyla Basın İş Kanunu, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu vb. gibi işsizlik sigortası kapsamında bulunan işçiler fon uygulamasından yararlanabilmektedir.

Kanun hükmünün uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Bu makalemizde, Resmi Gazetede yayınlandığı tarihte yürürlüğe girmek üzere 30.09.2021 tarihli ve 31614 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Yönetmelik değişikliğiyle birlikte ücret garanti fonu ve yapılan değişikliğin ne getirdiği ele alınıp, değerlendirilecektir.

II- KONU :

1-) Ücret Garanti Fonu Hakkında Genel Bilgi

Yukarıda belirtilen 5763 sayılı Kanunun 17 nci maddesiyle yapılan aktarımla birlikte İşsizlik Sigortası Kanununun Ek 1 inci maddesine konu olan ücret garanti fonu, işverenlerce işsizlik sigortası primi olarak yapılan ödemelerin yıllık toplamının %1’inden oluşmaktadır. Bu cümleden olmak üzere, İŞKUR 2021/Eylülayı verilerine göre yaptığımız çalışmada; işsizlik sigortası işveren primlerinden 2019 yılında 110.313,48 TL, 2020 yılında 108.168,15 TL, 2021 yılı ilk 9 ayında 113.586,84 TL ücret garanti fonu için aktarma yapılmasının gerektiği ortaya çıkmaktadır.

Fonun nemalandırma gelirleri hariç, aktarılan prim geliri yukarıda belirtildiği gibiyken 2019 yılında 156.954 TL, 2020 yılında 48.671 TL, 2021 yılı ilk 9 ayında da 23.786 TL işverenin, konkordato ilan etmesi, işveren için aciz vesikası alınması, iflası veya iflasın ertelenmesi nedenlerine bağlı olaraködeme güçlüğüne düştüğü hallerden dolayı, hizmet akdinden kaynaklanan ve ödenmeyen 3 aylık ücret alacakları olarak çalışanlaraÜcret Garanti Fonundan ödeme yapıldığı İŞKUR 2021/Eylülayı verilerinden anlaşılmaktadır.

2-) Ücret Garanti Fonu Uygulamasından Yararlanabilecekler

Ücret garanti fonu uygulamasından İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında bulunan işçiler yararlanabilmektedir.

Bu cümleden olmak üzere;

a)Bir veya birden fazla işveren ya da alt işveren tarafından çalıştırılanlar,

b)Karşılıklılık esasına dayalı olarak uluslar arası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu, uyruksuz, göçmen ve sığınmacı kişiler ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülke sigortalılarından, sözleşmede belirlenen istisna hâlleri dışında çalışmalarını hizmet akdine/iş sözleşmesine tabi sürdürenler,

c)Büyükelçilik, konsolosluk mensuplarının özel hizmetlerinde çalıştırılanlardan gönderen devlette veya üçüncü bir devlette sigortalılıklarını belgeleyemeyenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken buralarda çalıştırılan Türk vatandaşları,

ç)Sürekli ve ücretli olarak ev hizmetlerinde çalışanlar,

d)Kamu sektörüne ait tarım ve orman işlerinde ücretle çalışanlar,

e)Özel sektöre ait tarım ve orman işlerinde sürekli ve ücretli olarak çalışanlar (niteliği itibarıyla 30 işgününden az devam eden işlerde -süreksiz işlerde- çalışanlar kapsam dışındadır),

f)Tarım sanatlarına ait işlerde çalışanlar,

g) Tarım işyerlerinde yapılan ve tarım işlerinden sayılmayan işlerde çalışanlar,

ğ)Tarım işyeri sayılmayan işyerlerinin park, bahçe, fidanlık vb. işlerinde çalışanlar,

h)Ülkemizle sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamamış ülkelerde çalışmak üzere geçici görevle yabancı bir ülkeye gönderilen sigortalılar,

ı)Libya’da iş yapan Türk işverenlerin yanında çalışan daimi işçiler, (Türkiye’de iş yapan Libyalı işverenlerin yanında çalıştırdığı Libyalı daimi işçiler işsizlik sigortası kapsamında değildir),

i)Türk işverenler tarafından Almanya Federal Cumhuriyetinde istisna akdi anlaşması kapsamında çalıştırılan işçiler,

j)506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamında bulunanlardan; bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlik personelinin malûllük, yaşlılık ve ölümlerinde yardım yapmak üzere tesis veya dernek olarak kurulmuş bulunan sandıklara tabi olarak İş Kanunları hükümleri çerçevesinde istihdam edilen işçiler,

k)4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna göre, çiftçi malları koruma başkanlıkları veya meclisleri tarafından çalıştırılan koruma bekçiler,

l)Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği eki Ek-1’de Sineme Sanatçıları ve Çalışanları, Tiyatro, opera, bale sanatçıları ve çalışanları, Müzik ve sahne sanatçıları, Folklor ve halk sanatçıları, Edebiyat, Görsel sanatlar, dekoratif sanatlar vb. başlıklarında yer alan film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar ve sayılan diğerleri,

m)1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununda belirtilen umumi kadınlar.

n)İşçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıklarına ve yönetim kurullarına seçilenler,

o)Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4 üncü maddesinin (C) bendi kapsamında çalıştırılanlar,

ö)506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamında sigortalı olmayan, kendi sigortalılıklarından dolayı bu kanunlara göre gelir veya aylık almayan ve 18 yaşını doldurmuş olanlardan; tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar,

p)Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerlerinde kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olacak şekilde çalışanlar,

r)Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olacak şekilde çalışanlar,

Makalemizin bu maddesinin (p) ve (r) alt maddelerinde belirtildiği şekilde ay içindeki toplam çalışma süreleri gün sayısı 10 günden az olan sigortalı çalışanlardan,prime esas kazanç alt sınırı olan asgari ücret ile üst sınırı olan asgari ücretin 7.5 katı arasında olmak üzere kendileri tarafından belirlenecek günlük kazancın 30 katının % 32,5’i oranında prim ödemeleri dışında %3 oranında da işsizlik sigortası primi ödeyen sigortalılar,

s)Ev hizmetlerinde aynı gerçek kişi yanında ayda on gün ve daha fazla çalışanlar ile konut kapıcılığı işyerlerinde çalıştırılanlar.

ş)4857 sayılı İş Kanunu’na göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlardan 5510 sayılı Kanunun “İsteğe bağlı sigorta primleri ve ödenmesi” başlıklı 52 nci maddesinin birinci fıkrası kapsamında ay içinde kısmi süreli çalışmaları dışında kalan süre için prime esas kazancın alt sınırı olan asgari ücret ile üst sınırı olan asgari ücretin 6.5 katı arasında olmak üzere sigortalı tarafından belirlenecek prime esas kazanç üzerinden %32 oranında prim ödemeleri dışında istemeleri halinde %3 oranında işsizlik sigortası primi ödeyen isteğe bağlı sigortalılar,

ücret garanti fonundan faydalanabilmektedir.

3-)Ücret Garanti Fonundan Yararlanılmasını Ortaya Çıkaran Nedenler