Ümit BOZKURT-Rahmi Erkut ERDİNÇLER

Çalışmamızın 3.bölümü olan bu bölümde hali hazırda Türk Savunma Sanayisinin başarılı örneklerinden olan İHA/SİHA çalışmalarının Kurumlar Vergisi Kanunu açısından vergilendirmesinde ne gibi vergisel avantajlar olduğu ve ne gibi ek mali avantajlar verilebilmesi gerektiğinden bahsedeceğiz.
DEĞERLENDİRME
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunun 1.Maddesinde:
Verginin konusu
Madde 1
(1) Aşağıda sayılan kurumların kazançları, kurumlar vergisine tâbidir:
a) Sermaye şirketleri.
b) Kooperatifler.
c) İktisadî kamu kuruluşları.
ç) Dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmeler.
d) İş ortaklıkları.
(2) Kurum kazancı, gelir vergisinin konusuna giren gelir unsurlarından oluşur.
Mükellefler
Madde 2
(1) Sermaye şirketleri: 29/6/1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş olan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumlar sermaye şirketidir. Bu Kanunun uygulanmasında, Sermaye Piyasası Kurulunun düzenleme ve denetimine tâbi fonlar ile bu fonlara benzer yabancı fonlar sermaye şirketi sayılır.
…
(3) İktisadî kamu kuruluşları: Devlete, il özel idarelerine, belediyelere, diğer kamu idarelerine ve kuruluşlarına ait veya bağlı olup, faaliyetleri devamlı bulunan ve birinci ve ikinci fıkralar dışında kalan ticarî, sınaî ve ziraî işletmeler iktisadî kamu kuruluşudur.
…
Tam ve dar mükellefiyet
Madde 3
(1) Tam mükellefiyet: Kanunun 1 inci maddesinde sayılı kurumlardan kanunî veya iş merkezi Türkiye’de bulunanlar, gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirilirler.
Muafiyetler
Madde 4
m) Münhasıran bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kuruluşlar (Bunların vergi muafiyetinden yararlanmasına ve muafiyetlerinin kaybedilmesine ilişkin şartlar Maliye Bakanlığınca belirlenir.)
TUSAŞ ve BAYKAR firmalarının 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanuna göre Tam Mükellef Şirket statüsünde olduğunu ve Kurumlar Vergisi Kanuna göre Tam Mükellef Kurumlar gibi değerlendirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Kanun 4.maddesinde yer alan Muafiyet Mekanizmasını detaylı olarak incelediğimizde 4/M bendinde Münhasıran bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kuruluşların kurumlar vergisinden muaf olduğu belirtilmiştir.1986’dan bu yana Türkiye’nin teknolojik olarak bağımsızlaşması amacıyla yerli ve milli üretimden yana çalışan BAYKAR, firmasının dünyanın sayılı insansız hava aracı üreticilerinden biri olduğunu, Türkiye’nin ilk yerli ve milli insansız hava araçlarını üretirken bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunduğunu ve BAYKAR’ın Ar-Ge Merkezi’mizde havacılık arenasında paradigma dönüşümü sağlayacak ileri teknolojileri milli ve özgün olarak tasarladığını söyleyebiliriz.
Detayları ile açıkladığımız üzere söz konusu firmanın faaliyetleri kurumlar vergisi kanunun 4.maddesinin M/Bendinde yer alan istisna kapsamında yer de alabilir.
Kurumlar Vergisi Kanunun 5.maddesinde istisnalara ilişkin hükümlerin yer aldığı Bölümde bazı durumların Kurumlar Vergisinden müstesna olduğu belirtilmiştir. Ancak konumuz ile ilgili bir istisna hükmü olmadığı rahatlıkla anlaşılmaktadır.
Özellikle söz konusu firmalar ile ilgili detaylı istisna hükümleri kanunun 5.maddesinde yer alan Sınai mülkiyet haklarında istisna ile ilgili Madde 5/B’de düzenlenmiştir.
(1) Türkiye’de gerçekleştirilen araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan buluşların;
a) Kiralanması neticesinde elde edilen kazanç ve iratların,
b) Devri veya satışı neticesinde elde edilen kazançların,
c) Türkiye’de seri üretime tabi tutularak pazarlanmaları hâlinde elde edilen kazançların,
ç) Türkiye’de gerçekleştirilen üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmının,
% 50’si kurumlar vergisinden müstesnadır. Bu istisna, buluşa yönelik hakların ihlal edilmesi neticesinde elde edilen gelirler ile buluş nedeniyle alınan sigorta veya diğer tazminatlar için de uygulanır.
Belirtilmiştir.
Yine İstisnanın uygulanabilmesi için; bir takım şartlar verilmiştir.
a) İstisna uygulamasına konu buluşun 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında patent veya faydalı model belgesi verilerek koruma altına alınan buluşlar arasında yer alması ve buluşa ilişkin incelemeli sistem ile patent veya araştırma raporu sonucunda faydalı model belgesi alınması,
b) İstisna uygulamasından yararlanabilecek kişilerin, 6769 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde belirtilen nitelikleri taşıması ve bu kişilerin patentli veya faydalı model belgeli buluşu geliştirme yetkisini haiz bulunması şartıyla, patent veya faydalı model belgesinin sahibi ya da patent veya faydalı model belgesi üzerinde tekel niteliğinde özel bir ruhsata sahip olması gerekmektedir.
İstisna uygulamasına patent veya faydalı model belgesinin verildiği tarihten itibaren başlanır ve ilgili patent veya faydalı model belgesi için sağlanan koruma süresi aşılmamak kaydıyla bu istisnadan yararlanılabilir. Buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların, patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmı, ayrıştırılmak suretiyle transfer fiyatlandırması esaslarına göre tespit edileceği belirtilmiştir.
(4) Bu madde gelir vergisi mükellefleri hakkında da uygulanır.
(5) İstisna uygulamasının kesinti suretiyle alınan vergilere şümulü yoktur. Ancak, bu madde kapsamında istisnadan yararlanılan serbest meslek kazançları ile gayrimenkul sermaye iratları üzerinden yapılacak vergi kesintisi % 50 oranında indirimli uygulanır. Kazanç ve iradı kesinti yoluyla vergilenen ve beyanname vermesi gerekmeyen mükellefler için indirimli vergi kesintisi en fazla 5 yıl süre ile uygulanır.
(6) Bu madde kapsamında istisna uygulamasından yararlanan mükellefler, 26/6/2001 tarihli ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında yer alan istisna uygulamasından ayrıca yararlanamaz.
Görüldüğü üzere madde lafzı ve uygulaması TUSAŞ ve BAYKAR firmalarının üretmiş oldukları İHA, SİHA ve BAYRAKTAR gibi buluşların üretiminde Türkiye’de seri üretime tabi tutularak pazarlanmaları hâlinde elde edilen kazançların 5/B Maddesi kapsamında kurumlar vergisinden istisna olduğu rahatlıkla anlaşılmaktadır.
Yine Kurumlar Vergisi Kanunun 10.maddesinin 1.maddesinde düzenlenen diğer indirimler ile ilgili olarak AR-GE indirimi ile ilgili olarak her ne kadar 15/7/2016 tarih ve 6728/58 maddesi ile mülga olsa da 5746 sayılı kanun 3/A Maddesi ile yine beyanname üzerinden indirim hakkı sağlan kanun maddesinde kazanç sağlanması durumunda AR-GE indiriminden yararlanılabilir.
5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunda madde 3 de yer alan İndirim, istisna, destek ve teşvik unsurlarıyla ilgili olarak (1) Ar-Ge ve tasarım indirimi: Teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslararası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlananlarca gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik harcamalarının tamamı ile bu Kanun kapsamında yukarıda sayılan kurum ve kuruluşlar tarafından desteklenen tasarım projelerinde ve tasarım merkezlerinde gerçekleştirilen münhasıran tasarım harcamalarının tamamı(), 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancının ve 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarınca ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılır.” belirtilmiştir.