Ufuk ÜNLÜ

1. GİRİŞ

Bilindiği üzere, ticaret şirketlerinin birleşmelerine, bölünmelerine ve tür (nevi) değiştirmelerine ilişkin hususlar 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 134 ilâ 194 üncü maddeleri arasında düzenlenmiştir. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nda ise devir, bölünme ve hisse değişimi ile bunların vergilendirilmesine yönelik işlemler 18 ila 20’nci maddeler arasında ele alınmıştır.

6102 sayılı Kanun açısından ticaret şirketlerinin birleşmesi, bölünmesi ve tür değiştirmesi mümkündür. Başka bir ifadeyle, şirketlerin; bir şirketin diğerini devralması, teknik terimle “devralma şeklinde birleşme” veya yeni bir şirket içinde bir araya gelmeleri, teknik terimle “yeni kuruluş şeklinde birleşme”, yoluyla birleşebilmelerine, tam veya kısmi olarak bölünebilmelerine ve hukuki şeklini değiştirebilmelerine yasal bir engel yoktur. 5520 sayılı Kanun’da ise devir, bölünme ve hisse değişimi işlemlerinde ortaya çıkan vergilendirme hususları yahut gerçekleştirilen işlemler sonucu doğan karların hesaplanmayacağı haller yer almıştır.

2. TÜRK TİCARET KANUNUNA GÖRE BİRLEŞME, BÖLÜNME VE TÜR DEĞİŞTİRME

2.1. Birleşme

Birleşme, devrolunan şirketin malvarlığı karşılığında, bir değişim oranına göre devralan şirketin paylarının, devrolunan şirketin ortaklarınca kendiliğinden iktisap edilmesiyle gerçekleşir. Birleşmeyle, devralan şirket devrolunan şirketin malvarlığını bir bütün hâlinde devralır. Anonim, sermayesi paylara bölünmüş komandit, kollektif, komandit ve kooperatif şirketlerin birbirleriyle birleşmeleri mümkündür.

Birleşmeye katılan sermaye şirketlerinde inceleme yapma hakkının amacı, ortaklara, intifa senedi hamilleri ile menkul değer veya menfaat sahiplerine ve diğer ilgililere bilgi vermek; bu suretle haksız menfaat sağlanmasını ve kaybını önlemek; şeffaflığı sağlamak ve oy hakkını haiz olanlara bu haklarını bilinçli olarak kullanmalarında yardımcı olmaktır. Ayrıca birleşmelerde alacaklıların ve şirket çalışanlarının korunması gerekmektedir.

Birleşme kararının alınması için özel nisaplar öngörülmüştür. Bu nisaplar uyarınca yönetim organı, genel kurula birleşme sözleşmesini sunar. Birleşme sözleşmesi genel kurulda onaylanır. Söz konusu nisaplar ve birleşmeye katılan şirketlerde birleşme sözleşmesi onaylamaya yetkili organlar şöyledir;

a) 6102 sayılı Kanunun 421 inci maddesinin beşinci fıkrasının (b) bendi(1) saklı olmak üzere, anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, esas veya çıkarılmış sermayenin çoğunluğunu temsil etmesi şartıyla, genel kurulda mevcut bulunan oyların dörtte üçü,

b) Bir kooperatif tarafından devralınacak sermaye şirketlerinde, sermayenin çoğunluğunu temsil etmesi şartıyla, genel kurulda mevcut bulunan oyların dörtte üçü,

c) Limited şirketlerde, sermayenin en az dörtte üçünü temsil eden paylara sahip bulunmaları şartıyla, tüm ortakların dörtte üçünün oyları,

d) Kooperatiflerde, verilen oyların üçte ikisinin çoğunluğuyla; ana sözleşmede ek ödeme ve başka edim yükümlülükleri ya da sınırsız sorumluluk kabul edilmiş veya bunlar mevcut olup da genişletilmişse kooperatife kayıtlı tüm ortakların dörtte üçünün kararı.

Birleşme sözleşmesi yazılı şekilde yapılır. Sözleşme, birleşmeye katılan şirketlerin, yönetim organlarınca imzalanır ve genel kurulları tarafından onaylanır. Birleşmeye katılan şirketlerin yönetim organları, ayrı ayrı veya birlikte, birleşme hakkında bir rapor hazırlarlar. Birleşme raporu, birleşmeye katılan şirketlerine ortaklarına somut olaydaki birleşmeye ilişkin ve bu birleşmeyi tanımlayan bilgi verilmesini amaçlamaktadır. Raporun aydınlatıcı, gerekçeli ve tatmin edici açıklamaları içermesi zorunludur.