Ali Haydar GÜNGÖRMÜŞ

Giriş
Türkiye Cumhuriyeti ve Federal Almanya Cumhuriyeti arasında 1991 yılında İstisna Akdi Anlaşması yapılmıştır.(1) Bu anlaşmaya göre Türkiye’deki firma yüklenici olarak Almanya da bir işveren firma ile yapılan anlaşma (Werkvertrag) çerçevesinde kendi çalışanlarını geçici bir süre için Almanya da istihdam eder. Bu anlaşmanın amacı her iki ülke arasında ekonomik bir iş birliği oluşturmak, Türk şirketlerinin daha kolay bir şekilde Almanya piyasasına katılımı sağlamaktır. Anlaşma ile Türkiye’deki şirketlere istihdam ve işgücü olanağı oluşturulmuştur. İstisna Akdi Anlaşmasının uygulanması noktasındaki sorumlu kurumlar Türkiye de İŞKUR Genel Müdürlüğü ile Almanya da Stuttgart Çalışma Ajansı- Arbeitsagentur dur. Firmanın bu süreçte her iki ülkede de uzun ve karmaşık yasal bir süreci takip etmesi ve yönetmesi gerekir.

1. Firmaların İstisna Akdi Anlaşması Kapsamında Türkiye Cumhuriyeti Sınırları İçinde Takip Etmesi Gereken İşlemler
İstisna Akdi Anlaşması ile Almanya da faaliyet yürütecek firma Türkiye de başlıca su kurumlar üzerinden işlemlerini yürütür.
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
- Türkiye Is Kurumu (İŞKUR)
- Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
- Mesleki Yeterlilik Kurumu
- Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü
1.1. Türkiye Is Kurumu Üzerinden Yapılaması Gereken İşlemler (İŞKUR)
Türkiye de İstisna Akdi Anlaşmasından sorumlu irtibat kurumu İŞKUR dur. Firmalar aşağıdaki konularda İŞKUR la, İstisna Akdi Anlaşması kapsamında Alman firma ile yapılan anlaşmanın onaylatılması, İsçi kotalarının uygunluk hesaplamaları, bireysel sözleşmeler, Kota üst sınırlarının belirlenmesi vb. birçok konuda işlem yaparlar. Iskur Üzerinden yapılacak işlemleri su şekilde açıklayabiliriz:
- İstisna Akdi Başvuru Formunun düzenlenmesi: Şirket yaptığı anlaşma kapsamında yurt dişi için ayrılan toplam kontenjandan firmalarına tahsis yapılması için matbu formun ilgili bölümlerini doldurur ve istenilen belgeleri de bu forma ekleyerek başvuru sürecini başlatır.
- Türk Firmanın Ticari Sicil Gazetesi Örneği: Şirketin kuruluşunu gösteren ilk kuruluşa ait veya değişiklik olmuşsa son hali Ticaret Sicil Gazetesinin asli veya noterden onaylı fotokopisini İŞKUR il müdürlüğüne veya hizmet merkezine verir.
-İstisna Akdine (Eser Sözleşmesi) Dayanarak Yapılan Sözleşmenin Onaylanması: Türk firması ile Alman firması arasında yapılan sözleşmenin Almanca orijinali ve Türkçe Tercümesi İŞKUR a verilir. Is sözleşmesinin yerine Is alindi belgesi ile başvuran şirketlerinde başvurusu kabul edilir.
Sözleşme hazırlanırken dikkat edilmesi gereken önemli hususular şunlardır:
- Türkiye’de mukim bir şirket ile Almanya’da mukim bir şirket arasında imzalanmış olması
- Yapılacak işin süresinin yazılması
- Yapılacak işin maliyetinin yazılması
- İşin yapılacağı adresin acık olarak belirtilmesi
- Türk Konsolosluğundan ya da yeminli tercüman bürosundan onaylı
-Alman Firmanın Kuruluş Evraklarının verilmesi: Türk firması anlaşma yaptığı Alman firmasının yeminli tercüman bürosundan onaylı kuruluş evrakını İŞKUR a teslim eder. Is anlaşması yapılan Alman firması değiştiğinde yeni şirketin kuruluş evrakı ilgili dosyaya konulur.
Yurt Dışı Müteahhitlik Belgesi veya Yurt Dışı Geçici Müteahhitlik Belgesi: Almanya da yapı, tesis, bakım, onarım işleri; sınaî ve teknolojik imalât, tesisat ve montaj işleri; işletme, yönetim, bakım ve idame işleri; proje, mühendislik, müşavirlik işleri yapacak olan firmalardan; Çevre ve Şehircilik alınan Yurt Dışı Müteahhitlik Belgesi veya Yurt Dışı Geçici Müteahhitlik Belgesi istenmektedir. Firma bu belgeyi başvuru sırasında İŞKUR a verir.
- Çalışanların Sosyal Güvenlik Belgesi: Almanya da bir isi üstlenen Firma yürürlükte bulunan sosyal güvenlik mevzuatı hükümleri gereğince işçilerin sosyal güvenliğini sağladığına ilişkin belgeyi başvuru sırasında İŞKUR a verir
- Kota Tahsisi İçin Başvuru Yapılması: İŞKUR Kota tahsisi başvurusunda, ücret maliyetlerinin sözleşmede belirtilen net bedeli aşmamasının kontrolü ve adam ay sayılarının tespit edilerek belgelendirilmesi işlemlerini yapar
-Kota Tahsis işlemlerinde Firmanın Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
- Kota tahsis belgesinde yetkili personelin imzası ve İŞKUR mührü olmalıdır.
- Kato tahsis belgesi Alman makamlarına verilmemişse firma talep ettiği takdirde tekrar düzenlenir.
- Daha önce netleştirilmiş olan kota, sözleşmenin yenilenmesi, çalışma süresinin uzaması veya Almanya tarafından yeni ön çalışma belgelerinin gelmesi durumunda isçi sayısı, isin süresi veya her ikisi de değiştirilmek suretiyle yeniden düzenlenir.
- Şirket kota tahsis başvurusunu İŞKUR portali üzerinden yapar ve takip eder. Sistem otomatik olarak her başvuru için bir sıra numarası veriri. Bu numara ayni zamanda firmanın kota numarasıdır.
- Firmaların Almanya’dan almış olduğu ön çalışma belgesi isçi adına alınmaktadır. Bu izin belgesinde proje adresi yer alır ve sevkler bu adresten yapılır.
- Şirketin isçiler ile ilgili olarak vize başvurusu alamadığı isçiler yerine ön çalışma izni alınan diğer isçiler proje kapsamında yurt dışına götürülebilir
-İşçi İle işveren Arasında İmzalanan Tip İş Sözleşmesi: İşveren tarafından teminat mektubu yatırılan ve sosyal güvenlik işlemleri tamamlanan isçiler ile İŞKUR nezdinde isçi ve işveren arasında Tip Is Sözleşmesi imzalanır. Üç nüsha olarak düzenlenen sözleşmenin bir nüshası isçiye, bir nüshası işverene verilirken, bir nüshası da dosyaya konulmak üzere İŞKUR a verilmektedir.
Şirket sözleşme imzalayan çalışanların yurt dışına çıkabilmeleri için Almanya konsolosluklarına başvurarak vize alim işlemlerine baslar. Vize işlemleri tamamlanan personel çalışma için Almanya ya götürülür.
-Sosyal Güvenlik Kurumu İle İlgili İşlemlerin İŞKUR a verilmesi: Ön çalışma izni alan firma her bir isçi için SGK tarafından düzenlenen “A/T 1 Almanya Federal Cumhuriyeti’nde Çalışan Bir Kimse İçin Türk Mevzuatının Uygulanması Hakkında Belge”, ve “A/T 11 Almanya Federal Cumhuriyetinde Bulunma Sırasında Sağlık Yardımlarının Talep Edilmesi Hakkında Belge” Türkiye Is Kurumu İl Müdürlüğüne ibraz edilir. Ancak yeni ise başlayan personel 30 günlük prim ödeme süresini tamamlamamışsa AT/11 sağlık formu düzenlenemez bu personel için bir aylık özel sağlık sigortası yaptırılır ve poliçe İŞKUR a verilir. Yapılacak hastalık sigortasının kapsamı yasal bir Alman sigortasına uygun olmalıdır.
1.2. Türkiye Sosyal Güvenlik Kurumu İle Yürütülmesi gereken işlemler