Şerife DOĞAN

Transfer fiyatlandırmasında belgelendirme, mükellefler tarafından ilişkili kişiler arasında emsallere uygunluk ilkesi uyarınca işlem yapıldığını gösteren bilgi ve belgelerdir. Bu belgelendirme ile amaçlanan, transfer fiyatlandırmasına ilişkin sürecin anlaşılması ve hesaplamaların ayrıntılarının gösterilmesidir. Her ülke idaresi bu amaca hizmet etmek üzere mükelleflerden bir takım raporlar, formlar ve/veya bildirimler hatta, gerekli görürse, ilave bilge ve belge de talep edebilir. Mükellefler açısından hazırlanması ya da temin edilmesi, zaman zaman zahmetli de olsa transfer fiyatlandırmasında belgelendirme, hem mükellefler hem vergi idareleri için oldukça önemli ve gereklidir.
Türkiye’nin de üyesi olduğu Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı yani OECD’nin ve G20 üyelerinin ortaklaşa yürüttüğü kısa adı BEPS olan yeni global vergi kuralları ve stratejilerinden oluşan 15 maddelik Matrahın Aşındırılması ve Kârın Aktarılmasına İlişkin Eylem Planının (Action Plan on Base Erosion and Profit Shifting) 13 numaralı Eylemi ile transfer fiyatlandırması belgelendirmesine yönelik üç kademeli bir yaklaşım (three-tiered approach) benimsenmiş ve bu yaklaşım içeriği ülkemiz vergi mevzuatına da işlenmiştir. Genel çerçeve olarak BEPS Eylem Planı, ülkelerin vergi mevzuatları arasında var olan boşluklardan kaynaklanan çifte vergilendirmeme durumunu ortadan kaldırmayı, işlemlerin özü ile vergilendirme arasındaki ilişkiyi dengelemeyi ve vergilemede şeffaflığı artırmayı amaçlamaktadır.
Bu yazımızda önce OECD Çokuluslu İşletmeler ve Vergi İdareleri İçin Transfer Fiyatlandırması Rehberinde (Bundan böyle “OECD Rehberi” olarak anılacaktır.) yer alan belgelendirme yükümlülüklerine, ardından, kurumlar vergisi beyan dönemi de dikkate alınarak, kurumlar vergisi mükellefleri tarafından verilmesi ve/veya hazırlanması gereken belgelendirme yükümlülüklerine değinilecektir.
OECD Rehberinde Transfer Fiyatlandırması Belgelendirme Kuralları ve Amaçları
BEPS Eylem Planları üç temel ilke üzerine inşa edilmiştir. Bunlar; uyum, özün önceliği ve şeffaflık’tır. “Şeffaflık” ilkesi kapsamında değerlendirilen 13 numaralı eylem planı final raporunda, bu eylemin şirketler için uygun maliyetler gözetilerek, vergi/gelir idareleri için şeffaflığı artırıcı belgelendirme koşullarını belirleyen yeni kuralların geliştirilmesini gerektirdiği belirtilmiştir. Bu gereklilik çerçevesinde, üç aşamalı olarak standardize edilmiş transfer fiyatlandırması dokümantasyon yaklaşımı benimsenmiştir. Bu yaklaşım, ülkeler arası bilgi paylaşımını teşvik etmeyi, şeffaflık anlayışını artırmayı ve tutarlı genel kabul görmüş bir şablon üzerinden transfer fiyatlandırması raporlama birliği sağlanmasını hedeflemektedir.
OECD Rehberine göre, transfer fiyatlandırması belgelendirme sisteminin üç amacı bulunmaktadır:
1. İlişkili işletmeler arasındaki fiyatların ve diğer şartların belirlenmesinde ve bu tür işlemlerden doğan gelirlerinin vergi beyanlarında gösterilmesinde mükelleflerin transfer fiyatlandırması kurallarına gerekli özeni göstermelerinin sağlanması,
2. Transfer fiyatlandırması risk değerlendirmesini bilgiye dayalı yürütebilmeleri için vergi idarelerine gerekli bilgilerin sağlanması,
3. İlişkili işletmelerin transfer fiyatlandırması uygulamalarının ayrıntılı bir şekilde denetlenmesine yardımcı olacak faydalı bilgilerin vergi idarelerine sağlanması.
Bu amaçların her birisi, ülke içindeki transfer fiyatlandırması belgelendirme kurallarının belirlenmesinde dikkate alınmalıdır.
Yeni belgeleme standartları Ana/Genel Rapor (Master File), Yerel Rapor (Local File) ve Ülke Bazlı Rapor (Country-by-Country Reporting) olmak üzere üç aşamalı raporlama sisteminden oluşmaktadır. Bu yaklaşıma göre, ilk aşamada çok uluslu şirketler grubuna (ÇUİ grubu) ilişkin standart bilgileri içeren bir ana rapor hazırlanması, ikinci aşamada ÇUİ grubuna bağlı yerel işletmenin ilişkili kişilerle yapmış oldukları işlemlere ilişkin bilgi ve belge sağlayan bir yerel rapor hazırlanması, üçüncü olarak ise, OECD BEPS 13 numaralı Eylem Planınca oluşturulan bir şablon ile ÇUİ grubunun faaliyette bulunduğu her bir ülke (jurisdiction) bazında finansal ve vergisel durumunun raporlanması sağlanmaktadır.
Dolayısıyla, OECD, bu eylem planı doğrultusunda transfer fiyatlandırması belgelemesine yeni standartlar getirmekte, bu sayede vergi idarelerinin çok uluslu işletmelerin global faaliyetleri ve transfer fiyatlandırma politikaları ile ilgili daha yüksek seviyede ve verimli bilgi almaları amaçlanmaktadır.
Aşağıda her bir raporun amacı, içeriği ve hangi işletme tarafından sunulacağı hususlarına yer verilmiştir:
Ana/Genel Rapor
Ana/Genel Rapor, vergi idarelerine belirli bir transfer fiyatlandırması riskinin varlığını değerlendirme konusunda yardımcı olmak üzere; küresel işletme operasyonlarının yapısı, genel transfer fiyatlandırması politikaları ve gelirin ve ekonomik faaliyetlerin küresel dağılımı gibi bilgilere yer vermek suretiyle ÇUİ grubunun faaliyetine genel bir bakış sağlamalıdır.
Bu Raporun amacı, ÇUİ’nin global tedarik zinciri hakkında bilgi vermek, faaliyet gösterilen sektör dinamiklerini açıklamak ve grup içerisindeki temel işlemlerde uygulanan transfer fiyatlandırması politikası ve varsa mevcut tek taraflı peşin fiyatlandırma anlaşmaları (advance pricing arrengement) ve ülkeler arasında gelirin dağılımı ile bağlantılı diğer özelgeler (other tax rulings) hakkında genel bilgi vermektir.
Söz konusu raporlama formatında; ÇUİ grubunun organizasyon yapısından finansal durumuna kadar bilgiler bulunmaktadır. Diğer bir ifadeyle; ana raporun olması gereken içeriği, bir ÇUİ grubun “prototipini” oluşturur ve beş kategoride toplanabilecek bilgileri içerir: (a) ÇUİ’nin organizasyon yapısı, (b) ÇUİ’nin iş veya işlerinin tanımı, (c) ÇUİ’nin gayrimaddi varlıkları, (d) ÇUİ’nin şirket içi finansal faaliyetleri, ve (e) ÇUİ’nin finansal ve vergisel pozisyonları.
Bu raporu hazırlamak grup içindeki merkez şirketin (headquarter) sorumluluğundadır, ancak 13 numaralı eylem planı final raporunda, bu raporun hazırlanmasına ilişkin bir süre sınırı belirtilmemiştir. Bu hususa ilişkin düzenlemeler vergi idarelerine bırakılmıştır.
Yerel Rapor