Şerife DOĞAN

Bazı transfer fiyatlandırması konularının karmaşıklığı ve münferit vakaların koşullarının değerlendirilmesi ya da yorumlanmasındaki güçlükler nedeniyle, mükellefler ve vergi idarelerinin, ilişkili kişi işlemlerinin emsallere uygunluk ilkesine göre belirlenmesi hususunda farklı sonuçlara varabilmeleri mümkündür. Özellikle çok uluslu şirketlerin faaliyetlerini en az iki ayrı ülkede gerçekleştirmeleri nedeniyle, iki ya da daha fazla sayıda vergi idaresinin emsallere uygunluk koşullarının belirlenmesi hususunda farklı tutum almaları, çifte vergilendirme riskini ortaya çıkarabilecektir.
Bilindiği üzere çifte vergilendirme, kazancın farklı mükelleflerin elinde bulunduğu (ilişkili işletmelerde ekonomik çifte vergilendirme) ya da aynı tüzel kişiliğin elinde bulunduğu durumda (sabit iş yerlerinde hukuki çifte vergilendirme), aynı kazancın birden fazla vergi idaresi tarafından vergi matrahına dâhil edilmesi anlamına gelmektedir. Çifte vergilendirme, uluslararası ticaret ve yatırım akışları üzerinde potansiyel bir engel oluşturması nedeniyle, istenmeyen bir durumdur ve önlenmesi beklenir. Şirketler üzerinde olumsuz etkisi bulunan çifte vergilendirmenin karşılıklı mutabakat ile çözümlenmesi gerekecektir.
Transfer fiyatlandırması düzeltmelerinden kaynaklanan anlaşmazlıkların çözümünde ve çifte vergilendirmenin önlenmesinde uygulanabilecek çeşitli idari usuller/yaklaşımlar bulunmaktadır. Bu yazımızda söz konusu yaklaşımlardan biri olan “güvenli limanlar” ele alınacaktır.
Güvenli limanların tanımı
Güvenli limanlar, belirlenmiş mükellef grupları ya da işlemler için belirlenmiş bir transfer fiyatlandırması rejimidir. Diğer bir ifadeyle, gerekli şartları taşıyan mükellefler için bir takım transfer fiyatlandırması yükümlüklerinden muaf tutulmayı sağlayan bir düzenleme olarak tanımlanabilir.
OECD’nin Vergi Mükellefleri ve Vergi İdareleri için Transfer Fiyatlandırması Rehberinin IV.E bölümünde “Güvenli Limanlar”- “Safe Harbours” (Bundan böyle “Rehber” olarak anılacaktır.) konusunda ayrıntılı açıklamalara yer verilmiştir. Rehbere göre, vergi idaresi tarafından belirlenen süreç takip edildiğinde mükelleflere, uygulanan fiyatın veya kâr marjının, vergi idaresi tarafından emsal fiyat veya marj olarak kabul edileceği konusunda güvence sağlanmış olacaktır.
Bazı OECD üyesi ülkelerde güvenli limanlar verimli bir şekilde uygulanmakta ve hem mükellefler hem de vergi idareleri bu uygulamadan fayda görmektedir.
Güvenli limanların faydaları
Rehberde güvenli limanların temel faydaları şu şekilde sıralanmıştır:
1- İlişkili kişiler arasındaki işlem/işlemler için uygun koşulların tanımlanması ve belgelenmesinde, şartları uyan mükellefler için uyumu ve uyum maliyetini kolaylaştırmak,
2- Mükellefler tarafından ilişkili işleme/işlemlere uygulanan veya ödenen fiyatın, güvenli liman uygulamasını kabul etmiş vergi idareleri tarafından kabul edileceğine dair güvence verilmesi,
3- Vergi idaresince, idari kaynakların daha az riskli vergi incelemelerinden daha karmaşık ve daha riskli işlemlere ve mükelleflere yönlendirilmesine imkan sağlaması.
Güvenli liman uygulaması kapsamında mükellef, emsal arama zorunluluğu olmadan veya vergi idaresine transfer fiyatının uygunluğunu göstermek için kaynak harcamadan, güvenli liman imkanı sağlayan vergi idaresinin karşı çıkmayacağı transfer fiyatları oluşturabilecektir. Genellikle, güvenli liman hükümlerini uygulayan mükellefler, ilgili belgelendirme gerekliliklerinin tamamı veya bir kısmı dâhil transfer fiyatlandırması uyum yükümlülüklerinin yerine getirilmesinden muaf tutulurlar.
Güvenli limanın sağladığı bir diğer avantaj, mükellefin transfer fiyatının güvenli liman kapsamında vergi idaresi tarafından kabul edileceğine ve güvenli liman hükümlerinin koşullarını karşıladığına ve uyum sağladığına ilişkin sağlanan kesinliktir. Vergi idaresi detaylı bir incelemeye gitmeksizin veya hiç inceleme yapmaksızın güvenli liman parametreleri içerisinde kalan transfer fiyatını kabul edecektir.
Güvenli liman öncelikli olarak vergi mükellefine faydalı olsa da, kaynakların daha verimli kullanımını sağlayarak vergi idarelerine de fayda sağlar. Vergi idareleri vergi denetim ve kontrol kaynaklarını küçük ölçekli mükellefler ve daha az karmaşık işlemlerden daha karmaşık ve daha fazla risk barındıran vakalara kaydırabilir.
Güvenli limanların, düşük transfer fiyatlandırması riski içeren mükellefler ve/veya işlemlere yönlendirilmesi ve ikili veya çok taraflı temelde uygulanması durumunda faydasının en fazla olması beklenir. Güvenli liman uygulamasına ilişkin bir hüküm, bu uygulamayı açıkça benimsemiş olan dışında hiçbir şekilde hiçbir vergi idaresini yükümlülük altına sokmaz.
Güvenli limanlarla ilgili endişeler
Belirli bir grup mükellef veya işlem için güvenli liman uygulamasının varlığı istenmeyen sonuçlara da yol açabilir. Buradaki endişe, aşağıda belirtilen durumlardan kaynaklanmaktadır:
1-Güvenli liman tek taraflı olarak kabul edildiğinde, çifte vergilendirme veya çift taraflı vergilendirmeme riskini artırabilir,
2- Güvenli limanlar potansiyel olarak bir vergi planlamasına yol açabilir,
3- Güvenli limanlar eşitlik ve yeknesaklık hususlarını gündeme getirebilir.
Güvenli limana ilişkin en önemli endişelerden biri, bu uygulamada çifte vergilendirme riskinin artabilmesidir. Eğer vergi idaresi ülkede beyan edilen kârların artırılması amacıyla, güvenli liman parametrelerini emsale uygun fiyatın altında veya üstünde belirlerse, bu durum mükelleflerin ilişkili taraflara normalde ödeyecekleri veya uygulayacakları fiyatları, güvenli liman ülkesindeki transfer fiyatlandırması denetiminden kaçınmak için değiştirmelerine neden olabilir.
Güvenli limanın tek taraflı olarak kabul edildiği durumlarda çifte vergilendirmeden sakınmak için güvenli liman parametreleri dikkatli bir şekilde oluşturulmalıdır. Genellikle de güvenli limanı uygulayan ülke, güvenli liman uygulamasının münferit olaylardaki sonuçlarını çifte vergilendirme riskini azaltmak için karşılıklı anlaşma usulü çerçevesinde değiştirmeye hazır olmalıdır.