Süleyman Ruhi AYDEMİR

GİRİŞ

Çeşitli zamanlarda ve en son olarak dünyanın birçok ülkesini etkisi altına alan yeni tip Koronavirüs (Covid-19 ) sebebiyle ülke genelinde haksız fiyat artışı yapan işletmeler için gerekli işlemlerin başlatılması yönünde 365 oda ve borsaya yazı gönderen Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)’in yazısında; fahiş fiyat artışı yapan ve vatandaşların mağduriyetine sebep olan firmalara, “Oda ve Borsa Üyelerine Verilecek Disiplin ve Para Cezaları İle Disiplin Kurulu ve Yüksek Disiplin Kurulu(1) Hakkında Yönetmelik” hükümleri çerçevesinde işlem yapılması istenmiştir.

Bu çalışma söz konusu disiplin cezaları ve para cezaları sürecini anlatmaktadır.

A. DİSİPLİN KURULUNUN OLUŞUMU

1. Seçilme Yeterliliği

Odalar ve Borsalarda disiplin kurulu üyeliğine seçilebilmek için;

Seçim tarihi itibarıyla, tacir ve sanayiciler için ticaret siciline, borsa üyelerinden esnaf niteliğinde olanlar için ise esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı bulunmak şartıyla, yeni kurulan oda ve borsalar hariç en az iki yıldan beri oda veya borsaya kayıtlı olmak,

Gerçek kişiler ile tüzel kişilerin gerçek kişi temsilcileri için seçim günü itibarıyla 25 yaşını doldurmuş olmak,

İflas etmemiş ya da iflas etmiş olsa bile itibarını hükmen yeniden kazanmış olmak,

Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme suçlarından hapis cezasına mahkûm olmamak,

Kanunun 10 uncu ve 32 nci maddeleri uyarınca meslek grubu ve seçmen listelerinden silinmemiş olmak veya Kanunda belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmiş olmak suretiyle yeniden meslek grubu ve seçmen listelerine dâhil edilmiş olmak,

Oda ve borsaya kaydını gerektiren ticari ve sınaî faaliyetten elde edilen kazanç dolayısıyla gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmak

Daha önce herhangi bir disiplin veya para cezası almamış olmak

En az lise ve dengi okul mezunu olmak gerekmektedir.

Disiplin Kurulu üyeliğine seçilebilmek için meslek komitesi veya meclis üyesi olmak zorunlu değildir.

2. Seçim Usulü

Disiplin kurulu, meclis tarafından oda veya borsaya kayıtlı olanlar arasından yargı gözetiminde ve gizli oyla dört yıl için seçilen altı üyeden oluşur. Aynı sayıda yedek üye seçilir. Tüzel kişiler disiplin kurulu üyeliğine tüzel kişi olarak seçilir. Meclis üyeliğine seçilenler disiplin kurulu üyeliğine seçilemez.

Disiplin kurulu asil ve yedek üyeliğine seçilenler, seçimlerin kesinleşmesini müteakip on beş gün içinde oda veya borsa genel sekreterliğince yapılacak tebligat üzerine öğrenim durumlarını tevsik eden belgeyi tebellüğ tarihinden itibaren otuz gün içinde oda veya borsa genel sekreterliğine evrak kayıt numarası almak suretiyle ibraz etmek zorundadır. Bu belgenin süresi içinde ibraz edilmemesi halinde üyenin disiplin kurulu asil veya yedek üyeliği kendiliğinden sona erer.

Disiplin kurulu asil ve yedek üyelerince ibraz edilen öğrenim durumunu gösterir belgeler ile bu üyelerin daha önceden disiplin veya para cezası alıp almadığı hususu oda veya borsa genel sekreterlerince incelenir. Seçilme yeterliliği bulunmadığı anlaşılanların disiplin kurulu asil veya yedek üyeliği kendiliğinden sona erer.

Disiplin kurulu üyeliği seçiminde kullanılacak oy pusulalarına, tüzel kişinin unvanı ile tüzel kişinin temsilcisi gerçek kişinin isminin birlikte yazılması zorunludur. Oy pusulasında sadece tüzel kişinin unvanının veya sadece tüzel kişi temsilcisi gerçek kişinin adının belirtilmiş olması halinde bu oylar geçersiz sayılır. Oyların sayımında, tüzel kişilerin farklı gerçek kişi temsilcilerine verilmiş olan oylar, o tüzel kişiliğin toplam oy sayısını oluşturur. Ancak, aday sıralamasına bu tüzel kişinin en fazla oy alan temsilcisinin adı yazılır.

Tüzel kişilerin temsilcisi gerçek kişiler temsil yetkisini kaybettiği takdirde, temsil ettiği tüzel kişinin disiplin kurulu üyeliği son bulur.

B. DİSİPLİN CEZASI SÜRECİ

1. Disiplin suç ve cezaları

1.1. Uyarma Cezası:

Mesleğin icrasında ve davranışlarında daha dikkatli davranması gerektiğinin ilgili üyeye bir yazıyla bildirilmesidir.

Meslek şeref ve haysiyetine uygun düşmeyen tavır ve hareketlerde bulunanlara, üyelik görev ve sorumlulukları ile ilgili yönetim kurulunca yapılan davet ve talebin gereğini mazeretsiz olarak yerine getirmeyenlere, üyesi olduğu odanın, borsanın veya Birliğin itibarını zedeleyici sözler sarf edenlere, müşterisi veya iş sahipleri ile olan ilişkilerinde terbiye ve nezakete aykırı davranışta bulunanlara ve ilgili mevzuatta uyarma cezası ile cezalandırılması öngörülen fiil ve hallerde bulunanlara uyarma cezası verilir.

1.2. Kınama Cezası:

Mesleki tutum ve davranışlarında kusurlu sayıldığının ilgili üyeye bir yazıyla bildirilmesidir.

Üyesi olduğu odanın, borsanın veya Birliğin itibarını zedeleyici asılsız yayında veya eylem ve işlemde bulunanlara, müşterisine veya iş sahiplerine karşı taahhütlerini yerine getirmeyenlere, iş ilişkisinde bulunduğu kimseler hakkında haksız ithamda bulunanlara, satışa arz olunan malların niteliği veya miktarı bakımından gerçeğe aykırı beyanda bulunanlara, nizami olmayan ölçü ve tartı aletlerini bilerek kullananlara, uyarma cezası alan üyenin, iki yıl içinde aynı cezayı gerektirecek yeni bir davranışta bulunanlara, organ seçimlerinin düzen içinde ve sağlıklı biçimde yürütülmesi amacıyla, hakimin ve/veya seçim sandık kurulunun aldığı tedbirlere uymayanlara, mal ve hizmetlere ilişkin azami fiyat tarifelerini bulundurulması gerekli yerlerde bulundurmayanlara veya bu tarifelere uymayanlara ve ilgili mevzuatta kınama cezası ile cezalandırılması öngörülen fiil ve hallerde bulunmayanlara kınama cezası verilir.

1.3. Üyelikten Geçici Çıkarma Cezası: