Mustafa ŞEN

1. Giriş
4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında teknoparklar; yüksek/ileri teknoloji kullanan ya da yeni teknolojilere yönelik firmaların, belirli bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez veya enstitüsünün olanaklarından yararlanarak teknoloji veya yazılım ürettikleri/geliştirdikleri, teknolojik bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kalkınmasına katkıda bulundukları, aynı üniversite, yüksek teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez veya enstitüsü alanı içinde veya yakınında; akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği siteyi veya bu özelliklere sahip teknopark olarak ifade edilmektedir.
Bu bölgelerde araştırma, geliştirme ve inovasyon faaliyeti yürüten firmaların bir kısmı kamu kurumu niteliğindeki kuruluşların iştiraki olarak veya sadece kamu kurumlarıyla iş yapmak üzere kurulmuş işletmeler şeklinde faaliyetlerini sürdürmektedirler. Bu gibi firmalarda “Ar-Ge/Araştırmacı Personeli, Ar-Ge Destek Personeli, Kapsam Dışı Destek Personeli” olarak tasnif edilen personel içinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabii olan ve çalıştıkları kurumun izni ile aylıksız izinli statüde tam zamanlı veya kısmi zamanlı istihdam edilen memurlara verilen ücretlerin vergi kanunları karşısındaki durumları yazımız içerisinde incelenecektir.
2. Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin (Teknopark) Özellikleri ve Faydaları
2001 yılında yayınlanan 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ile Teknoparklarda; teknolojik bilginin üretilmesi, üründe ve üretim yöntemlerinde ürün kalitesi ve standardının yükseltilmesi, üretilen bilginin ticarileştirilmesi, verimliliği artıracak ve üretim maliyetlerini düşürecek yeniliklerin geliştirilmesi, küçük ve orta ölçekli işletmelerin gelecek ve ileri teknolojilere uyumunun sağlanması, ileri teknoloji yatırımları yapacak yabancı sermayenin ülkeye girişinin hızlandırılması, araştırmacılara iş imkânlarının sağlanması ile sanayinin rekabet gücünün artırılması amaçlanmaktadır.
Teknoparklar için belirlenen ortak özellikler aşağıda sıralanmaktadır;(1)
. Genellikle parkın, gelişimini tamamlamış ve bilgisayar ağlarına sahip bir üniversite yakınında, mümkünse yerleşke alanları içinde yer alması tercih edilir.
. Örgütlenme biçimi ne olursa olsun parklar iş bulma kurumları değildir. İş alanı yaratacak girişimleri destekler, ancak girişimcilerin de yeterli teknik ve idari potansiyele sahip olmasına dikkat edilir.
. Her parkın belli tür ve biçimlerde risk taşıması söz konusudur. Başarısı ya da beklenen sonuçlar, çalışılan konuya göre değişen süreler sonunda ortaya çıkar.
. Üniversite ve endüstri arasında bilimsel ve teknolojik potansiyelin günceli ve hatta geleceği hedefleyen bir ilişki içinde tutulması gerekir.
. Teknoparkların endüstri bölgelerine coğrafi olarak yakın ve ilişki halinde ulaşım ve iletişim olanaklarının güçlü olması arzu edilir. (Japonya gibi doğal koşulları veya coğrafi yerleşim olanakları sınırlı olan ülkeler için özel koşullar geçerli olabilir.)
. Teknopark yönetimi girişimcilere karşı adil tarafsız ve bağımsız çalışma ilkelerine sahip olmalıdır.
.Teknoparkların kuruluş ve işleyişinde iki çeşit sermayeye ihtiyaç vardır. İlki parkın kuruluş sermayesi ikincisi de girişimcilere ayrılacak işletme veya risk sermayesidir. Teknoparkların gelirleri girişimcilerin kiracılıkları boyunca ödedikleri kiralardan, patent haklarının satılmasından elde edilen paylardan ve parkı terk eden girişimcinin firmasına ortak olunmuşsa ortaklık paylarından oluşur.
Teknoketlerin bölge ve ülke ekonomisine sağladığı faydalar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:(2)
- Teknokentler üniversiteler ile endüstri sektörü arasında işbirliği kurarak, bilimsel çalışmalar neticesinde ortaya çıkan bilgi birikiminin sanayiye aktarılmasını ve böylece de stratejik ve ekonomik katma değeri yüksek olan ürünlerin ortaya çıkmasına yardımcı olurlar.
- Teknokentler özellikle geri kalmış bölgelerde bir hükümet politikası olarak kurulurlar ve bölgede istihdamın artmasına ve bölgeler arası gelişmişlik düzeyinin azalmasına katkı sunarlar,
- Teknoketntler, kuruldukları bölgede altyapı ve üst yapı olanaklarının oluşmasını sağlayarak bölgenin cazibe merkezi haline gelmesine, sosyal kültürel ve ekonomik olarak gelişmesine, ulaşım imkânlarının artmasına katkı sağlarlar.
- Ülkenin Teknolojik alt yapısının güçlenmesini katkıda bulunarak teknolojik ürünlerde dışa bağımlılığı azaltır ve dış ticaret dengesinin korunmasını sağlar,
- Yenilikçi ve yüksek ileri teknoloji üreten işletmelerin meydana gelmesine ve gelişmesine imkân sağlar, - Nitelikli kişilere iş imkânı sağlayarak beyin göçüne engel olur,
- Teknoloji konusunda dış ülkelere bağımlılığın azalmasını sağlayarak, ülkeyi uluslararası arenada siyasi ve ekonomik olarak güçlü kılar,
- Üniversite ve endüstri arasındaki ilişki ve işbirliğini kurarak Ar-Ge faaliyetleri ile yaratıcı fikirlerin ortaya çıkmasını sağlayarak, ülke çapında çok önemli kaynak tasarrufu sağlarlar,
- Teknokentler, Katma değeri ve ihracat potansiyeli yüksek ürünlerin üretilmesini ve geliştirilmesini sağlayarak ülkelere dünya pazarında rekabet üstünlüğü yaratırlar,
- Ar-Ge ve yazılıma dayalı teknolojik ve katma değeri yüksek ürün ve hizmetlerin üretilmesine ve sanayi ürünlerinin çeşidinin artmasına, imkân sağlar,
- İstihdam artışını sebep olarak işsizliğin azalmasını sağlarlar.
3. Teknoparkta Görev Yapan Devlet Memurlarının Ar-Ge Personeli Kapsamında Değerlendirilmesi