Abdullah KÜTÜKÇÜ

Genel Açıklama

KDV Yasası’ndaki istisnaların ilki, 11 maddede hükme bağlanan ihracat istisnadır. KDV Yasasındaki bu hüküm on farklı işlem grubunu(1) kapsamakta, bunların arasındaki tecil-terkin sistemi ise kendine özgü işleyiş yapısı ile diğerlerinden ayrılan bir uygulama niteliği taşımaktadır.

Bilindiği gibi, tecil-terkin sistemi; ihracatçıların ihraç edilmek koşuluyla imalatçılardan teslim aldıkları malları 3 ay içinde ihraç etmeleri temeline dayanmaktadır. İhracatın bu süre içinde gerçekleşmediği durumda ise mevzuata göre ihracatçıların ek süre isteme olanağı bulunmaktadır.Ne var ki,ek süre istemenin zamanı konusunda, vergi dairelerinin -usul temelli- amacını aşan farklı değerlendirme ve yorumları, mükelleflerin tecil terkin sisteminin doğasındaki bazı yaptırımlarla karşılaşmalarına, vergi dairelerinde iş yükünün artarak işlem sürecinin uzamasına, bütün bu durumlar ise mükellefin idare ilişkilerinde zedelenmelere sebep olmaktadır.

Bu çalışmada,tecil terkin sisteminin ana çizgilerine kısaca değindikten sonra, işaret ettiğimiz konuya ilişkin düşüncelerimiz açıklanacaktır.

Tecil Terkin Sisteminin Genel Niteliği

3065 sayılı KDV Yasası’nın 11/1-c maddesinde, ihraç edilmek şartıyla imalatçılar(2) tarafından kendilerine teslim edilen mallara ait katma değer vergisinin ihracatçılar tarafından ödenmeyeceği, mükelleflerce tahsil edilmeyen ancak ilgili dönem beyannamesinde beyan edilecek olan bu verginin, vergi dairesince tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil olunacağı hükme bağlanmıştır. Bu hükmün devamında ise “İhracatın teslim tarihini takip eden 3 ay içinde gerçekleşmesi halinde tecil edilen bu verginin terkin edilir.” denilmiştir.

KDV Yasasında tecil-terkin sistemini düzenleyen hüküm uyarınca;

-İhracatın, malın teslim alındığı tarihi izleyen 3 ay içinde gerçekleştirilmemesi halinde, tecil olunan vergi tahakkuk ettirildiği tarihten itibaren 6183 sayılı Yasa’nın 51 inci maddesine göre belirlenen gecikme zammıyla(3) birlikte;

-İhracatın, VUK’ta belirtilen mücbir sebepler nedeniyle ihraç edilmemesi halinde ise tecil edilen vergi 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Yasanın 48 inci maddesine göre ilgili dönemler için geçerli tecil faizi ile birlikte,

Malı teslim eden (imalatçıdan) tahsili söz konusudur.

Diğer yandan, ilgili hükmün son alt bendinde “İhracatın mücbir sebepler veya beklenmedik durumlar nedeniyle üç ay içinde gerçekleştirilememesi halinde, en geç üç aylık sürenin dolduğu tarihten itibaren on beş gün içinde başvuran ihracatçılara, Maliye Bakanlığınca veya Bakanlığın uygun görmesi halinde vergi dairelerince üç aya kadar ek süre verilebilir.” denilmiştir

Görüldüğü gibi, KDV Yasası’nın 11/1-c maddesinde ihraç kaydıyla teslim edilen, ancak süresinde ihraç edilemeyen mallar için, ihracatçılara Maliye Bakanlığı’dan ek süre isteme hakkı tanınmıştır.

Ek Süre İstemi ve Bu İstemin Değerlendirilmesi

Yukarıda da açıklandığı gibi; KDV Yasası’nın 11/1-c maddesine göre imalatçılar tarafından ihracatçılara ihraç kaydıyla teslim edilen malların teslim tarihini takip eden ay başından başlayarak 3 ay içinde ihraç edilmesi gerekmektedir. Bu malların ihracatı eğer mücbir sebepler veya beklenmedik durumlar nedeniyle üç ay içinde gerçekleştirilemez ise en geç üç aylık sürenin dolduğu tarihten itibaren 15 gün içinde başvuran ihracatçılara, Maliye Bakanlığınca veya Bakanlığın uygun görmesi halinde vergi dairelerince üç aya kadar ek süre verilmesi olanağı bulunmaktadır.

KDV Yasası’nın 11/1-c maddesine 4842 sayılı Yasa(4) ile eklenen hüküm ile 01/05/2003 tarihinden başlayarak Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü/Gelir İdaresi Başkanlığı’na ek süre verilmesine ilişkin tanınan bu yetki uzun dönem doğrudan merkezin kendisi tarafından kullanmıştır. Başka bir deyişle ihraç kaydıyla mal teslim alan ve 3 aylık sürede ihracatlarını yapamayacaklarını anlayan ihracatçılar, mücbir sebep veya beklenmedik durum olarak düşündükleri olay ve durumları doğrudan Gelirler Genel Müdürlüğü’ne/Gelir İdaresi Başkanlığına bildirerek ek süre isteminde bulunmuşlardır.

Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı sonradan; uygulamanın yerleşmesi, ortaya çıkan ek süre isteme nedenlerinin sıradanlaşması ve işlem sürecinin hızlandırılması amacıyla bu yetkisini, yapmış olduğu bir düzenleme ile taşra örgütüne devretmiştir(5). Böylece 1 Mart 2009 tarihinden itibaren ihraç kaydıyla teslim aldıkları malları yasal süresi içinde mücbir sebepler veya beklenmedik durumlara bağlı olarak ihraç edemeyen mükelleflerin ek süre istemleri, bağlı oldukları vergi dairesi başkanlıkları ve defterdarlıklar tarafından değerlendirilmeye başlanmıştır.

Halen KDV Uygulama Genel Tebliği’nin (II/8.6) bölümündeki düzenleme çerçevesinde devam eden bu uygulamaya göre ek süre istemi ihracatçılar tarafından en geç üç aylık sürenin sonundan itibaren 15 gün içinde ilgili vergi dairesi başkanlığı veya defterdarlığa verilecek bir dilekçe ile yapılmaktadır.