Gürkan GÜVEN

GİRİŞ

Yapım işi ihaleleri; ülkemizdeki yol, köprü, kamu kurumu inşaatları, şehir hastaneleri gibi devasa projeler çerçevesinde düşünüldüğünde kamu ihaleleri içerisinde belkide en fazla ehemmiyet verilen bir alandır.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda yapım işi ihaleleri kapsamında sayılan hususlar aşağıdaki gibi uzun bir listedir: Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerinin hepsi bu ihale alanına girmektedir.
Yapım işi ihalelerinde gerçekleştirilen iş ve işlemlerin bazıları sonucunda vergi kanunları çerçevesinde çeşitli vergiler doğmaktadır. Kamu idarelerinde yıllara yaygın yapım ve onarım işlerinden gelir vergi kesintisi yapılıp yapılmayacağı, yapım ve onarım sözleşme yürütümü esnasında yıllara sari olması durumunda tüm sözleşme bedeli üzerinden mi gelir vergisi stopajı yapılacağı konusu idareler ile müteahhitleri karşı karşıya getiren bir konu olup Sayıştay Temyiz Kurulu’nun vermiş olduğu bir karar ile birlikte makalemizin konusunu teşkil edecektir

YAPIM İŞİ İHALELERİNDE GELİR VERGİSİ STOPAJI KONUSU

Yapım işi ihalelerinde, kamu idareleri ile sözleşme imzalayan ve işi yürüten yüklenicinin hakedişinden kesilen gelir vergisi stopajı hakkında temel açıklamalara aşağıda yer verilmiştir.

1.1 Gelir Vergisi Stopajı Hakkında Genel Düzenleme 

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun “Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işleri” başlıklı 42. maddesinde: 

“Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işlerinde kar veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak, mezkûr yıl beyannamesinde gösterilir. 

Mükellefler bu madde kapsamına giren hallerde her inşaat ve onarım işinin hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye ve düzenleyecekleri beyannameleri işlerin ikmal edildiği takvim yılını takip eden yılın Mart ayının başından yirmibeşinci günü akşamına kadar vermeye mecburdurlar.” 

düzenlemesi yer almaktadır. 

Gelir Vergisi Kanununun 42. maddesi uyarınca, yıllara yaygın yapımve onarım işlerinde kar ve zarar işin bittiği yıla ait sayılıp, o yılınbeyannamesinde gösterilerek vergilendirilir. Bu durumda doğal olarak ara süreiçerisinde hak edişler alıp bunun vergisini daha ileri yıllarda veren müteahhitiçin kazanç fazlası ortaya çıkacaktır. Yasa koyucu yıllara yaygın yapım ve onarım işlerinde, vergilendirme açısından sağladığı avantajın karşılığı olarak yıllara yaygın yapım ve onarım işlerinde kaynakta vergi tevkifatı esasını getirmiştir. 

Vergi tevkifatı, yani kaynakta vergi kesilmesi bir vergilendirme yöntemi değil, bir vergi toplama biçimidir. Verginin sonradan mahsubu yapılmak üzere yapılmak üzere ödeme yapılırken kesilmesidir. 

G.V.K. nun 94 üncü maddesi uyarınca; Bütün kamu kurum ve kuruluşları, diğer kurumlar, iş ortakları, vakıflar dernekler gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur ticaret ve serbest meslek erbabı, kazançlarını bilanço veya ziraai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler,yasada sayılan ödemeleri yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmağa mecburdurlar. Aynı maddenin 4 üncü bendi gereğince yukarıda belirtilen kurum ve kuruluşlar yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla bu işleri yapanlara ödenen istihkak bedellerinden %5 oranında tevkifat yapmak zorundadırlar. 

1.2. Gelir Vergisi Stopajı Oranı Nedir? 

Uzun yıllar boyunca yapım işi ihalelerinde uygulanan gelir vergisi stopaj oranı yüzde 3 idi. 04 Şubat 2021 Tarihli ve 31385 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “03.02.2021 Tarihli ve 3491 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararının Eki Karar” ile yıllara sari inşaat işleri hakediş ödemelerinden yapılan gelir vergisi oranı değiştirildi. 

Gelir vergisi kanununda belirtilen esaslara göre birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işleri ile uğraşan kurumlara bu işlerle ilgili olarak yapılan hakediş ödemelerinden yapılan %3’lük gelir vergisi kesintisi %5 olarak değiştirildi. 

1.3. Gelir Vergisi Stopajı İçin Gerekli Şartlar Nelerdir? 

Gelir Vergisi Kanunun’da öngörülen yapım ve onarım işlerinden söz edebilmek için, 

Bir yapım ve onarım işi olması, 

Yapım ve onarım işinin taahhüt işi olması, 

Yapım ve onarım işinin birden fazla yıla yaygın olması, 

koşullarının bir arada olması aranır. 

2. SÖZLEŞME YÜRÜTÜMÜ ESNASINDA YILLARA SARİ OLAN BİR İŞE İLİŞKİN STOPAJ TÜM SÖZLEŞME BEDELİ ÜZERİNDEN Mİ GERÇEKLEŞECEKTİR? 

Kamu idareleri ile yüklenici firmalar arasında sıklıkla tartışma konusu olan bu durum Sayıştay Temyiz Kurulu’nun 23.06.2021 tarih ve 49765 Tutanak No’lu Kararı ile sonuca bağlanmış gözükmektedir. 

2.1.Tartışma Konusu Olay

Devamı için tıklayın.