Hilmi Bahadır BARÇIN

GİRİŞ
Kamu alım ihaleleri 2003 yılından itibaren 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Bu Kanunun bir çok maddesinde değişiklik yapılması ile zaman zaman eleştiriye konu olmaktadır. 160’a yakın değişiklik olan bu Kanun çerçevesinde gerçekleştirilen kamu alımlarının yıllık tutarı 250 milyar TL gibi devasa bir rakamdır.
Söz konusu bu devasa tutar vatandaştan toplanan vergilerle oluşan kamu kaynağından oluştuğundan Kanun koyucu da her kişinin ihalelere katılmasını engellememek veya daha nitelikli olan gerçek veya tüzel kişilerin ihaleye katılmasını sağlayabilmek amacıyla 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun bir çok maddesinde bazı kriterler yer vermiştir.
Bu yeterlilik kriterlerinden birisi de isteklilerin mali tablolarının ihale uygulama yönetmeliklerinde belirtilen oranlara sahip olmasıdır. Kamu ihalelerine zaman zaman istekliler iş ortaklığı olarak da ihaleye katılabilmektedir. Bilançolarındaki mali yeterlilik kriterlerini tek başına sağlayamayan isteklilerin mali tablolarının toplama yapılarak birleştirilerek ihaleye sunulup sunulmayacağı makalemizin konusunu teşkil edecektir.
KAMU İHALELERİNDE MALİ YETERLİLİK
İhaleye katılabilmek için mali yeterlilik kriterleri 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve ihale uygulama yönetmeliklerinde düzenlenmektedir
Kanun’un 10’uncu maddesinde bu kriterler sayılmaktadır.
“İhaleye katılımda yeterlik kuralları
Madde 10 – İhaleye katılacak isteklilerden, ekonomik ve malî yeterlik ile mesleki ve teknik yeterliklerinin belirlenmesine ilişkin olarak aşağıda belirtilen bilgi ve belgeler istenebilir:
a) Ekonomik ve malî yeterliğin belirlenmesi için;
1) Bankalardan temin edilecek isteklinin malî durumu ile ilgili belgeler,
2) (Değişik: 30/7/2003-4964/7 md.) İsteklinin, ilgili mevzuatı uyarınca yayınlanması zorunlu olan bilançosu veya bilançosunun gerekli görülen bölümleri, yoksa bunlara eşdeğer belgeleri,”
Kanun koyucu ihalelere katılacak isteklilerden ihale sürecine ilişkin olarak bilanço veya bilançosunun gerekli görülen bölümleri ile bunlara eş değer belgeleri talep edebilmektedir.
İHALEYE KATILMAK İÇİN MALİ YETERLİLİK ORANI NEDİR?
Bilanço, şirketlerin belirli bir tarihteki varlıklarını ve bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren mali tablolardır. İhaleye teklif veren firmaların ekonomik olarak bu işi yapıp yapamayacaklarının değerlendirilmesi bilanço yeterlik hesaplamaları ile gerçekleştirilir. Yapım ihalelerinde ekonomik ve mali yeterliğe ilişkin belgelerin ihale kapsamında istenme kuralları Yapım işi ihaleleri ihale uygulama yönetmeliğinin 30. Maddesinde belirtilmiştir. Buna göre yaklaşık maliyetin eşik değerin;
1/10’una kadar olan ihalelerde istenilmez
1/10’undan eşik değerin yarısına kadar olan ihalelerde istenebilir (idare takdirinde)
Eşik değerin yarısına eşit ve üstündeki ihalelerde istenilmesi zorunludur.
Aynı yönetmeliğin “Bilanço veya Eşdeğer Belgeler” başlıklı 35’nci maddesinde de mali tablolarda bu oranların hangi tutarlarda olması gerektiği açıklanmıştır;
(3) Adayın veya isteklinin ikinci fıkra uyarınca sunduğu belgelerde;
a) Belli sürelerde nakit akışını sağlayabilmesi için gerekli likiditeye ve kısa dönem (bir yıl) içinde borç ödeme gücüne sahip olup olmadığını gösteren cari oranın (dönen varlıklar/kısa vadeli borçlar) en az 0,75 olması (hesaplama yapılırken; yıllara yaygın inşaat maliyetleri dönen varlıklardan, yıllara yaygın inşaat hakediş gelirleri ise kısa vadeli borçlardan düşülecektir),
b) Aktif varlıkların ne kadarının öz kaynaklardan oluştuğunu gösteren öz kaynak oranının (öz kaynaklar/toplam aktif) en az 0,15 olması (hesaplama yapılırken, yıllara yaygın inşaat maliyetleri toplam aktiflerden düşülecektir),
c) Kısa vadeli banka borçlarının öz kaynaklara oranının 0,50’den küçük olması,
ve belirtilen üç kriterin birlikte sağlanması zorunludur. Sunulan bilançolarda varsa yıllara yaygın inşaat maliyetleri ile hakediş gelirlerinin gösterilmesi gerekir.
HER BİR ORTAĞA AİT BİLANÇOLARIN TOPLAMI
İLE İHALEYE KATILMAK İŞ ORTAKLIĞI OLARAK MÜMKÜN MÜDÜR?
09.05.2018 tarihli ve 2018/UY.II-931 sayılı Kamu İhale Kurulu kararında bu tartışmaya ışık tutulmuştur.
Başvuru sahibi ...İnş. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti.-... Altyapı İnş. San. ve Ticaret A.Ş. İş Ortaklığının İdari Şartname’nin 7.4.2’nci ve 7.4.3’üncü maddelerine istinaden tekliflerinde iştiraklerinin ve bağlı ortaklarının yer aldığı birden fazla şirketin bilançolarının ve gelir tablolarının belirli kurallar çerçevesinde bir araya getirildiği ve tek bir bilanço ve tek bir gelir tablosu olarak ortaya konulan konsolide bilanço ve konsolide gelir tablosu sunulduğundan değerlendirme dışı bırakıldığı anlaşılmıştır. İlgili firma bu duruma itiraz etmek amacıyla Kamu İhale Kurulu’na başvurmuştur.
Yapılan incelemede, başvuru sahibinin pilot ortağı ...İnşaat Taah. San. Tic. Ltd. Şti.nin teklif dosyası kapsamında;
- 2016-2015 ve 2014 yılı bilgilerinin yer aldığı SMMM imzalı ve kaşeli Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ekinde yer alan standart forma uygun bilanço bilgileri tablosu,
- SMMM imzalı ve kaşeli 2016 yılı ciro güncelleme tablosu adında oluşturulmuş bir belge,
- 31 Aralık 2016 tarihinde sona eren hesap dönemine ait bir bağımsız denetim ve SMMM A.Ş. tarafından düzenlenmiş SMMM imzalı-kaşeli konsolide finansal bilgilere ilişkin bağımsız denetim raporunu sunduğu tespit edilmiş olup, anılan bilanço bilgileri tablosu ve ciro güncelleme tablosundaki bilgilerin, konsolide finansal bilgilere ilişkin bağımsız denetim raporundan aktarılmak suretiyle oluşturulduğu anlaşılmıştır.
Söz konusu bağımsız denetim raporu kapsamında;
- 2016-2015-2014 yıllarına ilişkin konsolide finansal durum tabloları (bilançolar)
- 2016-2015-2014 yıllarına ilişkin konsolide kar veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosu,
- 2016-2015-2014 yıllarına ilişkin öz sermaye değişim tablosu ve nakit akış tablosunun yer aldığı anlaşılmıştır.
Söz konusu bağımsız denetim raporunun “finansal tablolara ilişkin dipnotlar” bölümünde “... İnşaat bağlı ortaklıkları, şube benzeri yabancı işletmeler ve konsolide edilen müşterek yönetime tabi ortaklıklarıyla birlikte bundan sonra “Grup” olarak tanımlanacaktır” açıklaması yer almaktadır. Anılan bölümde ayrıca ... İnşaat Taah. San. Tic. Ltd. Şti.nin 31 Aralık 2016 tarihi itibariyle 26 adet bağlı ortaklığının ve toplam 7 adet iştirak ve müşterek faaliyetinin bulunduğu belirtilmiştir. Raporun konsolidasyona ilişkin esaslar kısmında ise “31 Aralık 2016 tarihi itibariyle finansal tablolar ... İnşaat’ın bağlı ortaklıklarının ve müşterek faaliyetlerinin hesaplarını içermektedir” açıklaması yapılmıştır.
Başvuru sahibinin pilot ortağı ... İnşaat Taah. San. Tic. Ltd. Şti.nin teklifi kapsamında sunduğu bilanço bilgileri ve oranları ile iş hacmi tutarının, ... İnşaat Taah. San. Tic. Ltd. Şti.nin bağlı ortaklıkları, iştirakleri ve müşterek faaliyetlerine dayalı olarak birden fazla şirketin hesaplarının belirli kurallar çerçevesinde bir araya getirilerek oluşturulmuş konsolide finansal bilgilere ilişkin bağımsız denetim raporundan aktarıldığı açıktır.
Kamu İhale Kurulu’nun 09.05.2018 tarihli ve 2018/UY.II-931 tarihli kararında aşağıdaki açıklamalarda bulunarak ilgili firmanın konsolide tablolarla ihaleye katılamayacağına karar vermiştir.