Kenan AKBULUT

1. Giriş
Dünya üzerindeki her meslek gibi avukatlarda ücret karşılığı mesleklerini yerine getirirler. Dolayısıyla geçim kaynağı olan “meslek” kavramından olan avukatlık mesleği de bir bedel karşılığı ile yürütülebilir ve sürdürülebilir durumdadır. Avukatın verdiği avukatlık hizmeti 1136 sayılı Avukatlık Kanunu gereği ücretlidir. Yargılama aşamasında mahkemece hükmolunan davanın feri niteliğindeki vekalet ücretleri, yargılama giderlerinden sayılmaktadır. Uygulamada Kanuni vekalet ücret de denilmektedir. Bu çalışmada, borçlu tarafından icra ve iflas müdürlüklerine yatırılan ve davayı kazanan şirketlerce tahsil edilerek avukatlara aktarılan vekalet ücretlerinde vergilendirmenin ve belge düzeninin nasıl olması gerektiği açıklanacaktır.
2. Avukat Vekalet Ücreti
Yürürlükteki mevzuat gereği iki farklı avukatlık vekalet ücreti bulunmaktadır. Birincisi Barolar Birliğinin her yıl yayınlamış olduğu tarifeye uygun biçimde mahkemelerce karar aşamasında davanın bedeline göre veya bedel yok ise tarifede o iş için belirlenen bedel üzerinden takdir olunan ücret iken, bir diğeri ise müvekkil ile avukat arasında yapılan avukatlık hizmeti dolayısı ile belirlenen akdi ücrettir. Avukatlık sözleşmesine dayanan vekalet ücreti, vekil ile iş sahibi arasında imzalanan tarafların hak ve yükümlülüklerini içeren tamamen taraf iradelerine dayanan herhangi bir şekil şartına bağlı olmayan bir tür sözleşmedir.
Uygulamada akdi vekalet ücreti de denilmektedir. Yargılama aşamasında mahkemece hükmolunan davanın feri niteliğindeki vekalet ücretleri, yargılama giderlerinden sayılmaktadır. Uygulamada kanuni vekalet ücret de denilmektedir. Kanuni vekalet ücretleri, davacı lehine verilebileceği gibi davalı lehine de verilebilir. Ancak bu vekalet ücretlerine hükmedilebilmesi için tarafın vekil ile temsil edilmesinde zorunluluk vardır. Başka bir deyişle avukat ile temsil edilmeyen taraf lehine vekalet ücretine hükmolunmaz.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, yargılama faaliyetinin başlaması ve devamı için birtakım masrafların taraflarca karşılanması gerektiğini belirtmiş, bu giderlerin hangi usulde tahsil edileceğini ve bu masraflardan kimin sorumlu olacağını kurala bağlamıştır. Buna göre, yargı harçları ve yargılama giderlerinden davada haksız çıkan (davayı kaybeden) taraf sorumludur. Avukatlık ücreti de yargılama gideri olduğundan, kendisini avukat ile temsil ettiren kişi yararına avukatlık ücretine de hükmedilmesi gerekir. İşte karşı tarafa yargılama gideri olarak yüklenecek avukatlık ücretinin miktarı, asgari ücret tarifesindeki hükümlere göre belirlenir.
3.Şirketler Tarafından Tahsil Edilerek Avukatlara Aktarılan Vekalet Ücretlerinin Durumu
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun “Ücretin tarifi” başlıklı 61 inci maddesinde, “Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez...”
Hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun “Serbest meslek kazancının tarifi” başlıklı 65 inci maddesinde, “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmıyan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır...”
Hükmüne yer verilmiştir.
Buna göre, serbest meslek erbabı olan avukatlara ödenen vekalet ücretlerinin serbest meslek kazancı niteliğinde olması nedeniyle serbest meslek kazancı hükümlerine göre vergilendirilmesi, bir işverene bağlı ve tabi olarak hizmet sözleşmesine istinaden çalışan avukatlara işvereni aracılığıyla ödenen vekalet ücretlerinin ise ücret hükümlerine göre vergilendirilmesi gerekmektedir.