Vakkas DEMİR

SGK müfettişleri ve denetmenleri yaptıkları inceleme ve araştırmalar kapsamında resmi tebligat veya yazı ile işverenlerden kayıt ve belge talep etmektedir. SGK’nın önceki yıllardaki uygulamalarına göre, SGK müfettişleri ve denetmenlerine işverenler tarafından prim belgelerine dayanak olan belgelerin ibraz edilmesi halinde -istenen diğer belgeler eksik ibraz edilse bile- talep edilen kayıt ve belgeler tam olarak ibraz edilmiş kabul ediliyor ve işverenlere bu anlamda “ibraz etmeme cezası” uygulanmıyordu.
Ancak, SGK, bu konuda yakın zamanda yayınlandığı bir genel yazı ile görüş değiştirmiş bulunmaktadır. Bu genel yazıya göre, artık SGK müfettişleri ve denetmenleri kendilerine prime dayanak belgeler ibraz edilse bile, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Kanununda yer alan ve 6331 sayılı Kanuna göre tutulması ve düzenlenmesi zorunlu olan belgeler ibraz edilmediği takdirde işverenlere ibraz etmeme cazası uygulamaya başlamış bulunmaktadır. Bu makale çalışmamızda işverenler açısından son derece önemli olan bu konunun detayları üzerinde durup açıklamalarda bulunmaya çalışacağız.
İŞVERENLERİN SGK MÜFETTİŞLERİNE İBRAZ YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN YASAL DAYANAĞI
5510 sayılı Kanunun “Prim belgeleri ve işyeri kayıtları” başlıklı 86 ncı maddesinin 2 nci fıkrasında; “İşveren, işyeri sahipleri; işyeri defter, kayıt ve belgelerini ilgili olduğu yılı takip eden yıl başından başlamak üzere on yıl süreyle, kamu idareleri otuz yıl süreyle, tasfiye ve iflâs idaresi memurları ise görevleri süresince, saklamak ve Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde onbeş gün içinde ibraz etmek zorundadır.” hükmü bulunmaktadır.
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin “belgenin dayanağı” başlıklı 104 üncü maddesinde ise; “MADDE 104 – (1) İşverenlerin tutmak zorunda oldukları defterlerle dayanağı belgeler, aylık prim ve hizmet belgesinin, aylık fiilî hizmet süresi zammı prim belgesinin, yıllık fiili hizmet süresi zammı prim belgesinin ve yıllık itibari hizmet süresi prim belgesinin dayanağı belgeler niteliğinde sayılır.” ifadeleri yer almaktadır.
Üstte yer alan kanun ve yönetmelik hükümlerine göre, SGK müfettişleri ve denetmenleri tarafından istenen işyeri defter kayıt ve belgelerinin, işverenler tarafından 15 gün içinde ibraz edilmesi yasal bir zorunluluktur.
İŞYERİ KAYITLARINI SGK MÜFETTİŞLERİNE İBRAZ ETMEMENİN CEZASI
5510 sayılı Kanunun “Kurumca verilecek idarî para cezaları” başlıklı 102 nci maddesinin (e) bendinde; “e) 86 ncı maddesinin ikinci fıkrasındaki yükümlülüğü Kurumca yapılan yazılı ihtara rağmen onbeş gün içinde mücbir sebep olmaksızın tam olarak yerine getirmeyenlere;
1) Bilânço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin oniki katı tutarında,
2) Diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin altı katı tutarında,
3) Defter tutmakla yükümlü değil iseler, asgari ücretin üç katı tutarında,
4) Tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarını aşmamak kaydıyla; defter ve belgelerin tümünü verilen süre içinde ibraz etmekle birlikte; kanunî tasdik süresi geçtikten sonra tasdik ettirilmiş olan defterlerin tasdik tarihinden önceki kısmı, işçilikle ilgili giderlerin işlenmemiş olduğu tespit edilen defterler, sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançların kesin olarak tespitine imkân vermeyecek şekilde usulsüz veya noksan tutulmuş defterler, herhangi bir ay için sigorta primleri hesabına esas tutulması gereken kazançların ve kazançlarla ilgili ödemelerin (sigorta primine esas kazancın ödemeye bağlı olduğu durumlar dahil) o ayın dahil bulunduğu hesap dönemine ait defterlere işlenmemiş olması halinde, o aya ait defter kayıtları geçerli sayılmaz ve bu geçersizlik hallerinin gerçekleştiği her bir takvim ayı için, aylık asgari ücretin yarısı tutarında; kullanılmaya başlanmadan önce tasdik ettirilmesi zorunlu olduğu halde tasdiksiz tutulmuş olan defterler geçerli sayılmaz ve tutmakla yükümlü bulunulan defter türü dikkate alınarak bu bendin (1) ve (2) numaralı alt bentlerine göre; Vergi Usûl Kanunu gereğince bilanço esasına göre defter tutulması gerekirken işletme hesabı esasına göre tutulmuş defterler geçerli sayılmaz ve bu bendin (1) numaralı alt bendine göre,
5) İşverenler tarafından ibraz edilen aylık ücret tediye bordrosunda; işyerinin sicil numarası, bordronun ilişkin olduğu ay, sigortalının adı, soyadı, sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası, ücret ödenen gün sayısı, sigortalının ücreti, ödenen ücret tutarı ve ücretin alındığına dair sigortalının imzasının bulunması zorunludur. Belirtilen unsurlardan herhangi birini ihtiva etmeyen (imza şartı yönünden makbuz mukabilinde veya banka kanalıyla yapılan ödemeler hariç) ücret tediye bordroları geçerli sayılmaz ve her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında,
idari para cezası uygulanır. …” hükümleri yer almaktadır.
Üstte yer alan kanun hükümlerine göre, işyeri defter, kayıt ve belgelerini SGK müfettişlerine veya denetmenlerine 15 gün içinde ibraz etmeyen veya 15 gün içinde ibraz etmekle birlikte eksik ibraz eden işverenlere SGK tarafından idari para cezası yaptırımı uygulanmaktadır. Örnek olarak, limited şirketlere tam veya eksik ibraz etmeme cezası olarak brüt 12 asgari ücret tutarında (2022 yılı için 5004 TL X 12 = 60.048,00 TL) idari para cezası (İPC) uygulanmaktadır.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BELGELERİNİ İBRAZ ETMEYENLERE NASIL İPC UYGULANACAĞI