Mahmut ÇOLAK

Bilindiği üzere, geçici iş göremezlik ödeneği 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 17’nci ve 18’inci maddelerinde, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 38’inci ve 40’ıncı maddelerinde düzenlenmiş olup, SGK Başkanlığı Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından çıkartılan 29 Eylül 2016 tarihli 2016/21 sayılı kısa vadeli sigorta kolları uygulamaları konulu Genelge (2017/11-2018/26-2018/35-2019/12-2019/20-2021/13-2021/19-2021/31 sayılı Genelge değişiklikleri dâhil) ile uygulamalar belirlenmiştir. Bu makale serimiz 5 bölüm halinde yayımlanacak olup, toplamda 50 soru cevaplarla konu örneklerle değerlendirilecek olup, bu 5. Bölümde 13 soru cevaba yer verilmiştir.
38. İşsizlik Ödeneği İle Geçici İş Göremezlik Ödeneği Çakıştığında Hangi Ödenek Ödenir?
4447 sayılı Kanunun 50’nci maddesine göre; işsizlik sigortasının ödenme süresi içinde ödenmesi gereken geçici iş göremezlik ödeneğinin miktarı işsizlik ödeneği miktarından fazla olamaz. Kanunun 52’nci maddesine göre; hastalık ve analık nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazanan sigortalı işsizlerin işsizlik ödeneklerinin ödenmesi bu durumların devamı süresince durdurulur. Bu düzenlemelere göre; işsizlik ödeneği süresinde geçici iş göremezlik hali ile karşılaşıldığında, öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenmesi gereken geçici iş göremezlik ödeneği ödenir, ancak bunun miktarı işsizlik ödeneğinden fazla olamayacaktır.
39. İstirahat Raporu Devam Ederken Sigortalının İş Akdi Son Bulmuşsa Geçici İş Göremezlik Ödeneği Ödenmeye Devam Edilir mi?
Sigortalının hastalık veya analık vaka türünden olan istirahatinin işten ayrılmadan önce başlamış olması veya işten ayrıldıktan sonra ilk 9 gün içinde başlamış olması durumunda, işten ayrılışı takip eden 9 uncu (dâhil) güne kadar geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Başka bir ifade ile hizmet akdinin sona erdiği tarihten sonraki ilk 9 gün içerisinde alınan hastalık ve analık vaka türündeki raporlara 9. güne kadar (dâhil) geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Bu konuda, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kısa Vadeli Sigortalar Daire Başkanlığı’nın X Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürlüğüne vermiş olduğu 11.06.2018 tarih ve 57017886 sayılı görüş yazısı bulunmaktadır.
İş kazası ve meslek hastalığından alınan rapor ödemeleri işten çıktığı gün itibariyle ödenmeyecektir. Sigortalının iş kazası (meslek hastalığı) vaka türünde olan istirahat raporunun işten ayrılmadan önce (işten ayrılış tarihi dâhil) alınmış olması durumunda söz konusu rapora işten ayrılış tarihine (dâhil) kadar geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Aynı raporun işten ayrılıştan sonrasına isabet eden süreleri için ise geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez. Başka bir ifade ile iş kazası ve meslek hastalığı sigortası bakımından istisna getirilmediğinden ve hizmet akdinin sonlanmasına bağlı olarak sigortalılık niteliği sona erdikten sonra alınan iş kazası ve meslek hastalığı vaka türündeki istirahat raporlarına geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez. Bu konuda, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kısa Vadeli Sigortalar Daire Başkanlığı’nın X Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürlüğüne vermiş olduğu 11.06.2018 tarih ve 57017886 sayılı görüş yazısı bulunmaktadır. Örneğin; sigortalının 20.11.2022 tarihinde başlayan ve sonu çalışır olan 20 günlük istirahat raporu devam ederken 27.11.2022 tarihinde işten ayrılışı verilmiştir. Buna göre sigortalıya 04.12.2022 tarihine kadar olacak şekilde 15 günlük geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir.
İş kazası ve meslek hastalığı vaka türünde, işten ayrılıştan sonraki gün tekrar aynı sigorta kolunu kapsayan işe giriş olması halinde, sigortalılık niteliği kesintisiz devam ettiğinden tüm rapor süresi için geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Ancak sonraki bir tarihte işe girişin olması durumunda ise işten ayrılış tarihinden işe giriş tarihine kadar geçen süre için geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez.
Hastalık ve analık vaka türünde, işten ayrılış tarihinden sonraki ilk 9 gün içerisinde aynı sigorta kapsamında bir işe girilmesi halinde sigortalılık hali kesintisiz devam ettiğinden tüm istirahat süresi için geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Ancak, işten ayrılış tarihini takip eden 9. günden sonra işe giriş yapılması halinde 9. gün ve işe giriş tarihi arasında kalan süre için geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez.
40. Düşük ve Kürtaj Halinde Geçici İş Göremezlik Ödeneği Ödenir mi?
Gebeliğinin 32. haftasından önce düşük yapan kadın sigortalıya da analık hali nedeniyle istirahat raporu düzenlenmesi mümkün bulunmaktadır. Bu durumda düşük yapılan tarih doğum tarihi kabul edilerek, erken doğum nedeni ile ödenemeyen ve doğum öncesinde sigortalı kadının istirahat etmesi gereken sürelere ait iş göremezlik ödeneklerinin doğum sonrası istirahat sürelerine ilave edilerek çalışılmayan süreler için de geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi gerekmektedir.
Tıbbi gereklilik nedeni ile gebeliğin sonlandırılması sonucu istirahati uygun görülen sigortalı kadına analık sigortasından, tıbbi gereklilik haricinde (kürtaj vb.) istirahat verilen sigortalı kadına ise hastalık sigortasından geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir.
41. Analık Hali Devam Ederken Ücretsiz İzinli Sayılma Geçici İş Göremezlik Ödeneğini Etkiler mi?
Ücretsiz izinlerin tespitinde 4857 sayılı Kanunun ilgili maddeleri dikkate alınacaktır. Kanuni zorunluluk dışında gerek toplu iş sözleşmeleri gerekse sigortalı ile işveren arasındaki sözleşme gibi düzenleyici tasarruflarla kabul edilen daha uzun süreli ücretsiz izin sürelerinin kabulü mümkün bulunmamaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu’n 56’ncı maddesinde, yıllık ücretli izinlerini işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren tarafından toplam 4 güne kadar ücretsiz izin verileceği, 74’üncü maddesinde ise isteği halinde doğum yapan kadın işçiye 16 veya 18 haftalık istirahat süresinin tamamlanmasından sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verileceği öngörülmüş ve Kanunda bu sürelerin haricinde ücretsiz izin düzenlenmesine yer verilmemiştir.
Sigortalıların yukarıda belirtildiği şekilde yasal ücretsiz izinli sayıldıkları dönemde sağlık hizmet sunucuları tarafından kendilerine istirahat raporu verilmesi halinde iş göremezlik ödeneği ödenir ancak bu kişiler için işverenler tarafından çalışılmadığına dair bildirim yapılmaz.
42. Yıllık Ücretli İzinde İken İstirahat Raporu Alınırsa Geçici İş Göremezlik Ödeneği Ödenir mi?