Yusuf GÜNDÜZ

1- GİRİŞ

Bilindiği üzere 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41 nci maddesinde sigortalıların borçlanabileceği durumlar ve süreler belirtilmiştir. Diğer taraftan 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’da da yurtdışında bulunanların borçlanmalarının nasıl yapılacağı ve borçlanma süreleri belirtilmiştir. Ayrıca konuyla ilgili olarak Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği, Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması Ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliği ve Kurum tarafından çıkartılan Genelgelerde detaylı bir şekilde açıklamalar yer almaktadır.

Ülkemizde prim oranlarının yüksekliği nedeniyle bahse konu borçlanmalar için sigortalılar yüksek miktarlarda para ödemek zorunda kalmaktadırlar. Maliye Bakanlığı tarafından çıkartılan 111 No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde ise söz konusu borçlanmalar için ödenen tutarların vergi matrahından indirilmesine izin verilerek sigortalıların yükü bir nebze de olsa hafifletilmiştir. Biz de bu çalışmada, borçlanma konusunda kısa bir bilgi verdikten sonra sigortalı olarak çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna borçlanma yapması halinde ödemeleri ve ödenen bu primlerin, çalışanların aylık ücret matrahından ne şekilde indirim konusu yapılacağı konusunu inceleyeceğiz.

2-SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NA YAPILAN BORÇLANMALAR

5510 sayılı Kanun’un 41 nci maddesinde borçlanma türleri ve süreleri belirtilmiştir. Söz konusu maddede 11 adet borçlanma türü bulunmaktadır. Diğer taraftan yurtdışı borçlanması da 3201 Sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’un 1 nci maddesinde yer almaktadır.

5510 sayılı Kanunun, Sigortalıların borçlanabileceği süreler başlıklı 41 nci maddesi hükmüne göre sigortalılar;

- Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4/a kapsamındaki sigortalı kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreleri,

- Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri,

- 4/c kapsamında sigortalı olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,

- Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,

- Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,

- Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,

- Grev ve lokavtta geçen süreleri,

- Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,

- Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden aybaşına kadar açıkta geçirdikleri süreleri,

- 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri

Borçlanabilmektedir.

Diğer taraftan 3201 sayılı Kanunun 1 nci maddesine göre Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin on sekiz yaşını doldurduktan sonra Türk vatandaşı olarak yurt dışında geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri, bu Kanunda belirtilen sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödenmemiş olması ve istekleri hâlinde, bu Kanun hükümlerine göre sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilmektedir. Bu şekilde borçlanılan süreler sigortalılıktan sayılmaktadır.

3- SGK’YA YAPILAN BORÇLANMALARIN GİDER YAZILMASI