İmdat TÜRKAY

2020 yılında Çin Halk Cumhuriyeti’nin Wuhan Kentinde başlayan ve hala tüm dünyayı tehdit etmeye devam eden Koronavirüs (Covid-19) salgınından ülkemizi ve vatandaşlarımızı korumak ve salgının yayılmasını engellemek için alınan önlemlerden biri de maskesiz sokağa çıkma yasağı getirilmesi olmuştur. 5326 sayılı Kabahatler Kanuna göre, idari para cezaları kabahat niteliğindeki fiillere uymayan vatandaşlara kesilmektedir. Para cezaları adli para cezası ve idari para cezası olarak sınıflandırılmakta olup birbirinden farklı tahakkuk ve tahsilat süreçlerine tabi bulunmaktadır. İdari para cezaları, Kabahatler Kanununa riayet edilmediğinde vatandaşlara devletin idari kurumları tarafından uygulanmaktadır. İdari para cezaları çevreyi kirletmek, aşırı gürültü yapmak, afiş asmak gibi kabahat niteliğindeki eylemlerin sonucunda kesildiği için kişinin adli sicil kaydına işlenmemektedir.

Ülkemizde, Koronavirüs tedbirleri kapsamında maske kullanımı zorunluluğuna ilişkin olarak 81 ildeki görevliler tarafından 22.06.2020 tarihinden bu yana bu kuralı ihlal edenlere idari para cezası uygulanmaktadır. Bu tarihten itibaren maske takma zorunluluğuna uymayanlara ülke genelinde uygulama birliği olacak şekilde Umumi Hıfzıssıhha Kanunu uyarınca 900 lira idari para cezası kesilmektedir. Kabahatler Kanununa riayet edilmediğinde vatandaşlara verilen idari para cezalarında vatandaşlar tarafından cezayı kesen kuruma gerekli itirazlar ve erken ödeme indirim talepleri yapıldıktan sonra, hareketsiz kalınması ve cezanın kesinleşmesi sonrasında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre cebri tahsilat yöntemleri uygulanmak suretiyle tahsil edilmektedir. Salgın süreci devam ederken İçişleri Bakanlığı tarafından 81 il valiliğine 18.06.2020 tarihinde gönderilen talimatla, önce 22 Haziran 2020 tarihine kadar maske takma zorunluluğuna uymayanların uyarılıp bilgilendirilmesi istenmiş, bu tarihten sonra bu kurala uymayanlara ise 900 TL idari para cezası uygulanması talimatı verilmiştir. Dolayısıyla, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 282’nci maddesi uyarınca 900 lira idari para cezası kesilmeye başlanmıştır.

326 sayılı Kabahatler Kanunu’nda sayılan kabahatler karşılığında uygulanacak olan idarî yaptırımlar, idarî para cezası ve idarî tedbirlerden oluşmaktadır. İdarî tedbirler, mülkiyetin kamuya geçirilmesi ve ilgili kanunlarda yer alan diğer tedbirlerdir. İdarî para cezası, maktu veya nispi olabilmektedir. İdarî para cezası, kanunda alt ve üst sınırı gösterilmek suretiyle de belirlenebilmektedir. Bu durumda, idarî para cezasının miktarı belirlenirken işlenen kabahatin haksızlık içeriği ile failin kusuru ve ekonomik durumu birlikte göz önünde bulundurulmaktadır. Emre aykırı davranış nedeniyle Kabahatler Kanunu’nun 32. maddesine göre, yıllık olarak belirlenen tutarlarda idari para cezası kesilmektedir. Madde hükmüne göre; yetkili makamlar tarafından adlî işlemler nedeniyle ya da kamu güvenliği, kamu düzeni veya genel sağlığın korunması amacıyla, hukuka uygun olarak verilen emre aykırı hareket eden kişiye idarî para cezası kesilmektedir. Bu cezaya emri veren makam tarafından karar verilmekte olup idari para cezası kesilebilmesi için mutlaka ilgili kanunda açıkça hüküm bulunması gerekmektedir.

Kabahatler Kanununun 17 nci maddesinin (4) numaralı fıkrasına göre; çeşitli kanunlardaki hükümlere dayanılarak tatbik edilmesi öngörülen ve idarelerin düzenleme yapma ve ceza verme yetkileri gereğince verilen idari para cezalarının, özel kanunlarda belirlenen sürelerde ödenmemesi ve bu cezaların kesinleşmesi halinde, takip ve tahsil işlemlerinin 6183 sayılı Kanun çerçevesinde yerine getirilmesi gerekmektedir. Kabahat dolayısıyla idarî para cezası veren kamu görevlisi, ilgilinin rıza göstermesi halinde bunun tahsilatını derhal kendisi gerçekleştirmekte ve kişinin dava açma süresi içinde ödemesi halinde ise erken ödeme indirimi uygulanmakta ve cezanın dörtte üçü tahsil edilmektedir. İdarî para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilân edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanmaktadır.