Ahmet ARSLAN

Giriş
Bilindiği üzere, damga vergisine tabi kağıtlar arasında ödemelerle ilgili olarak düzenlenen ödeme belgeleri de bulunmaktadır.
Ödemelerle ilgili olarak düzenlenen kağıtların damga vergisine tabi olması Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı tablonun “IV-Makbuzlar ve Diğer Kağıtlar” başlıklı bölümünde yer alan düzenlemeden kaynaklanmaktadır. Zira, söz konusu bölüm;
1- Makbuzlar
2- Beyannameler
alt başlıklarından oluşmaktadır.
Tablonun “Makbuzlar” başlıklı alt bölümünde ise;
1- Resmi daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımına ilişkin ödemeler
2- Maaş, ücret, tazminat, harcırah ve benzeri özlük ödemelerine ilişkin ödemeler
yer almaktadır.
Damga Vergisi Kanununda “resmi daire” olarak tanımlanmayan kişilerce yapılan ödemelerden sadece ücret, harcırah, tazminat vb. ödemeler damga vergisine tabi iken resmi daireler tarafından gerek ücret, harcırah, tazminat vb. ödemeler için düzenlenen kağıtlar gerekse mal ve hizmet alımına ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar damga vergisine tabidir.
Bu makalemizde “resmi daire” olarak tanımlanan kamu idarelerince mal ve hizmet alımı karşılığı olarak yapılan ödemelerde damga vergisiyle ilgili tereddütlü hususlar ilgili mevzuat ve emsal yargı kararları ışığında irdelenecektir.
1. Mal ve Hizmet Alımı Karşılığı Yapılan Ödemeler
Kanuna ekli (1) sayılı tablonun “IV-Makbuzlar ve diğer kağıtlar” başlıklı bölümünün 1/a bendi ile, “Resmi daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödemeler (avans olarak yapılanlar dahil) nedeniyle kişiler tarafından resmi dairelere verilen ve belli parayı ihtiva eden makbuz ve ibra senetleri ile bu ödemelerin resmi daireler nam ve hesabına, kişiler adına açılmış veya açılacak hesaplara nakledilmesini veya emir ve havalelerine tediyesini temin eden kağıtlar”ın nispi damga vergisine tabi tutulacağı hüküm altına alınmıştır.
Söz konusu kanun hükmünde geçen “makbuz” esasında 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa tabi kamu idarelerince düzenlenen ödeme emri belgesi veya muhasebe işlem fişini ifade etmektedir.
Öte yandan, 43 Seri Nolu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliğinin (6.1.4.1) nolu maddesinde;
“- Tablonun IV-1/a bendi ile resmi daireler tarafından kişilere yapılacak ödemeler sırasında düzenlenen kağıtlardan sadece mal ve hizmet alımlarına ilişkin olanların damga vergisine tabi tutulması, bunun dışındaki ödemeler sırasında düzenlenen kağıtların ise tabloda başka bir düzenleme olmadıkça vergilenmemesi amaçlanmıştır.
- Damga Vergisi Kanununun konusunu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yer alan hukuki işlemleri belgeleyen kağıtların düzenlenmesi teşkil etmekte olup düzenlenen kağıtların mahiyetine göre damga vergisinin belirlenmesi gerekmektedir. Buna göre, resmi dairelerin mal ve hizmet alımları nedeniyle ödemeye ilişkin düzenlediği kağıtlar damga vergisine tabi iken, mal ve hizmet alımına ilişkin olmayıp yersiz alınan tutarın geri ödenmesine ilişkin düzenlenen kağıtlar bu kapsamda bulunmamaktadır.
- Örneğin, ücretlilerde vergi indiriminden doğan vergi iadesi, fazla veya yersiz tahsil edilen paraların iadesi, mahsup işlemleri sırasında düzenlenen kağıtlardan damga vergisi alınmayacaktır. Ancak, mal ve hizmet alımına ilişkin olmasa dahi icra dairelerince resmi daireler namına şahıslara ödenen paralar tabloda ayrıca düzenlendiğinden bu ödemeler için düzenlenen makbuzlar (1) sayılı tablonun IV/d bendine göre vergilenecektir.
- Resmi daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımına ilişkin ödemeler sırasında düzenlenen kağıtlar avans ödemeleri de dahil olmak üzere damga vergisine tabi tutulacaktır. Ancak kati ödeme sırasında damga vergisi hesaplanırken avans ödemeleri sırasında damga vergisi kesilip kesilmediği araştırılacak, üzerinden damga vergisi hesaplanan avans tutarı düşüldükten sonra kalan damga vergisine tabi istihkak veya ödeme tutarı üzerinden damga vergisi kesilecektir. Böylece, ödemeler üzerinden mükerrer vergi tahsili önlenecektir.
- Diğer taraftan, resmi dairelerce mal ve hizmet alımları nedeniyle yapılacak masraflara sarf edilmek üzere amir-i ita mutemetlerine(1) verilen avanslara ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar resmi dairelerin dahili işlemlerine ait kağıtlar mahiyetinde olduğundan ve 488 sayılı Kanunun konusu dışında kaldığından damga vergisine tabi tutulmaması gerekmektedir.”
açıklamaları yer almaktadır.
1.1. “Resmi Daire” Sayılmayan Kurumların Hakediş Ödemelerinde Damga Vergisi Kesintisi Yapıp Yapmayacağı