Hasan Basri CAN

1. Giriş

Reklamasyon, satılan bir malın kalitesindeki bozukluktan dolayı karşı firmanın malı iade etmeyerek telafi edici bir fatura kesmesidir. Satılan mal veya hizmetin niteliğine uygun olmaması veya kusur tespit edilmesi durumunda reklamasyon adı verilen fiyat indirimleri söz konusu olmaktadır. Özellikle yurtdışına yapılan satışlarda ortaya çıkmaktadır. Reklamasyon giderlerinin, yurt dışındaki alıcıların vereceği fatura veya ilgili ülke mevzuatına göre fatura yerine geçen belgelerle tevsiki esastır. Reklamasyonun iskonto, iade veya tazminat-ceza şeklinde uygulamaları vardır.

Düzenlenen reklamasyon faturalarında uygulamada katma değer vergisi tutarının reklamasyon bedelinden iç yüzde ile mi ayrılması gerektiği yoksa bedel üzerinden mi hesaplanması gerektiği, ayrıca reklamasyon faturalarında uygulanması gereken KDV oranı ile reklamasyonun kurum kazancının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak mı yoksa satış indirimi olarak mı dikkate alınması gerektiği soruları karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada söz konusu hususlar ile reklamasyon giderlerinin yansıtılması konusu irdelenecektir.

2. Reklamasyon Gideri ve Faturası

Sözlük anlamı “ıslah” olan reklamasyon sözcüğü, İngilizce “reclamation” sözcüğünün karşılığı olarak dilimizde kullanılmaktadır. Reklamasyon kavramı ile ilgili literatürde farklı tanımlamalar bulunmakla birlikte, reklamasyon yerine kullanılan farklı sözcükler de bulunmaktadır. Ayrıca dilimizde reklamasyona eş anlamlı olarak “rekültivasyon” teriminin kullanıldığı da bilinmektedir.

Vergi hukuku kapsamında reklamasyon, satışı yapılan malların; sipariş evsafına uygun olmaması, kusurlu olmaları, zamanında teslim edilmemeleri gibi nedenlerle alıcının kaybının telafi edilmesi adına fiyatta yapılan indirimlere denmektedir. Reklamasyon faturası ise mali hukuk dilinde satışı gerçekleştirilen bir mal veya hizmetin yeterli kalite, özellik, nitelik veya standartta olmaması nedeniyle sözleşmenin karşı tarafından kesilmesi gereken bir belge olmasına karşın, Maliyenin bazı özelge örneklerinde yurtdışına verilen bir hizmete ilişkin performansın beklenenden çok daha iyi olması nedeniyle ilave kesilen hizmet faturalarının da reklamasyon faturası olarak isimlendirildiği anlaşılmaktadır. Reklamasyon faturası, doğrudan doğruya bir mal teslimi veya hizmet ifasını temsil etmemektedir.

Reklamasyon türleri; iskonto biçiminde reklamasyon, iade şeklinde reklamasyon ve tazminat-ceza niteliğinde reklamasyondur. İskonto biçimindeki reklamasyon genellikle kalite sorunları nedeniyle gündeme gelebilmektedir. İstenilen kalitede malın gelmemesi veya ulaşmaması halinde alıcı ile satıcının ortak rızasıyla alıcının indirim faturası kesmesi halinde iskonto biçimindeki reklamasyonun oluştuğu kabul edilmektedir. İade şeklindeki reklamasyon uygulamasında; düzenlenecek faturalara yalnızca “reklamasyon” ibaresinin yazılması yeterli olmamaktadır. İade edilen malın teknik özelliklerinin ve miktarlarına ilişkin açık ifadenin ilgili faturada yazılı olmasında fayda bulunmaktadır. Söz konusu iade edilen malla ilgili olarak yapılması gereken iade kayıtlarında ise satılan ticari mal veya mamul maliyetlerine ilişkin ayrıca satış fiyatlarına ilişkin de iade işleminin yapılması gerekmektedir. Bu kayıt işlemlerinde iade işleminin daha önce satılan malın maliyeti ne ise o maliyet üzerinden yapılması gerekir. Tazminat-ceza niteliğindeki reklamasyon türünde; söz konusu malların kullanılması aşamasında ortaya çıkan zarar ve kayıpların imalatçı firma tarafından tazmin edilmesi halinde gerçekleşmesi gündeme gelir.

Reklamasyon kendi başına bir değer değildir. Reklamasyon hangi mal tesliminden doğmuşsa o mal ile birlikte anlam ifade eder. Dolayısıyla reklamasyon, reklamasyonun dayanağını oluşturan mal teslimi veya hizmet ifasından ayrı değerlendirilemez. Bu nedenle, mal tesliminden kaynaklanan ve teslime konu olan malın istenilen nitelikte olmadığının bir işareti olan reklamasyon, teslime konu mal ile aynı oranda vergiye tabi olacaktır.

Satılan mal veya hizmetin istenilen kalite standartlarına uygun olmaması nedeniyle ortaya çıkan reklamasyon son yıllarda özellikle tekstil sektörü ve diğer sektörlerde sıkça karşılaşılan bir uygulamadır. Bir firmanın diğerine fatura düzenlemesi biçiminde yaşanan reklamasyon olgusu, faturada sadece “reklamasyon” olarak ifade edilmesine rağmen özünde çok farklı uygulamalar olabilmektedir. Kesilen reklamasyon faturasının sadece fatura üzerinde “reklamasyon” ifadesi ile kesilmesi son derece yetersizdir. Vergi incelemelerinde sorun yaşanmaması açısından fatura üzerinde reklamasyonun indirim mi, iade mi veya tazminat mı olduğu ifade edilmelidir. Zira her bir reklamasyon uygulamasının muhasebe ve vergi açısından sonuçları farklı olacaktır.

Reklamasyonlarla ilgili asıl sorun belgelendirme noktasında karşımıza çıkmaktadır. Reklamasyon giderleriyle ilgili olarak yurt içinde belgelendirme de çok büyük sorunlar yaşanmamaktadır. Asıl sorun yurt dışı işlemlerinde ortaya çıkmaktadır. Zira ihracatçılar yurt dışında Vergi Usul Kanunu’na uygun olan belge bulmakta zorlanmaktadırlar. Hazine ve Maliye Bakanlığı; reklamasyon giderlerinin ihracatın yapıldığı ülkedeki müşterinin vereceği fatura vb. belgelerle tevsikinin gerektiğini, ancak bu tür bir belgenin alınamadığı durumda ihracatçı firmanın, yeni bir belge düzenleyerek önceki faturayı iptal etmesi ve reklamasyon bedeline isabet eden kısmın iade edildiğini gösterir bir belgeyi de ispat vesikası olarak kullanması mümkün olduğunu belirtmektedir. Yargı organları ise belgelendirme için daha katı bir yorum yapmaktadır (Danıştay dördüncü dairesinin 11.3.1992 tarihli ve E.1999/2929, K.1992/986 sayılı kararı).

3. İhracattan Sonra Yapılan Reklamasyon Giderlerinin Yansıtılması

Bu yazının tamamı Maliye Postası Dergisi'nde yayımlanmıştır.  Yazının tamamını ve  Vergi, SGK, İş, Ticaret Mevzuatı ile ilgili güncel konularda uygulamaya yönelik bunun gibi diğer makaleleri düzenli olarak takip etmek, ücretsiz danışmanlık hizmetimizden yararlanmak için siz de abonemiz olun.

 Abonemiz Olmak İçin Tıklayın.

Maliye Postası Dergilerini incelemek için tıklayın.

Danıştay Kararları ve Özelgeler için tıklayın.