Ertan AYDOĞAN

Elektronik para; kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan parasal değerdir. Elektronik para bu yönüyle, klasik ödeme yöntemleri kullanılmaksızın, ihraç eden kuruluş dışındaki teşebbüslere ödemelerin yaygın olarak yapılabilmesini ve parasal değerlerin elektronik olarak saklanabilmesini sağlayan teknolojinin getirdiği yeniliklerden birisidir.
İşyerlerinin çalışanlarına yemek bedelini, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasından lisans almış ödeme ve elektronik para kuruluşları aracılığıyla ödediği ve banka hesaplarına aktarılan tutarların çalışanların kart hesaplarında nakit olarak görüldüğü, kullanıcıların istediği şekilde bu nakitleri transfer edebilecekleri ve alışverişlerinde de kullanabildikleri durumlarda, söz konusu yemek bedeli ödemelerinin Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendi kapsamında gelir vergisinden istisna olup olmadığı hususu yazımıza konu edilmiştir.
2. Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları
2013 yılında yürürlüğe giren 6493 sayılı “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun” (6493 sayılı Kanun) uyarınca, ülkemiz mevzuatında ilk defa “ödeme sistemi”, “menkul kıymet mutabakat sistemi”, “ödeme hizmeti sağlayıcısı”, “ödeme kuruluşu” ve “elektronik para kuruluşu” gibi kavramlar tanımlanmış olup “ödeme hizmeti sağlayıcıları”, “ödeme kuruluşları” ve “elektronik para kuruluşları” ile ilgili olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu; “ödeme sistemleri” ve “menkul kıymet mutabakat sistemleri” ile ilgili olarak ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası görevlendirilmiştir.
Ödemeler alanında yaşanan hızlı gelişmeler, etkin karar alma mekanizmasının işletilebilmesi için dünya pratiklerine uygun bir şekilde TCMB ile BDDK arasında oluşturulan ikili düzenleme ve kontrol mekanizmasının tek bir çatı altında toplanmasını elzem kılmıştır. Teknolojik gelişmelerin mevcut durumunda “ödeme sistemlerinin kesintisiz çalışmasının garanti altına alınması”, hem fiyat istikrarı hem de finansal istikrarın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Bu kapsamda, ödemeler alanına ilişkin olarak BDDK’ya ait düzenleme ve denetleme yetkileri Kanundaki bütünlüğü sağlamak üzere TCMB’ye verilmekte ve ödemeler alanında ortaya çıkan ihtiyaçlara paralel olarak, 22 Kasım 2019 tarihli ve 30956 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7192 sayılı “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 6493 sayılı Kanunda birtakım değişiklikler yapılmıştır. Yapılan değişiklikler sonucunda Ülkemizde faaliyet gösteren ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerinin düzenleme ve gözetim yetkisinin yanı sıra 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren ödeme hizmetleri ve ödeme hizmeti sağlayıcıları ile elektronik para kuruluşlarının düzenlenmesi, lisanslanması ve denetlenmesinden sorumlu otorite olarak TCMB belirlenmiş bulunmaktadır.
6493 sayılı Kanun kapsamında iki farklı hizmet sunulabilmektedir.
a- Elektronik para kuruluşları temelde alınan fon kadar elektronik para ihraç etmek ile yetkilendirilmişlerdir.
b- Ödeme Kuruluşları ise ödeme hizmeti sunmakla yetkilendirilmiş olup basitçe gönderen ile alıcı arasında fonun transferi işlemini yürütmektedir. Bununla birlikte, ödeme hizmetinin sunulması esnasında hedef kitlenin birey, işletme veya diğer bir finansal kuruluş olması, kullanılan teknoloji, müşteri ile temas kurulan mecra gibi etkenler ile iş modelleri oldukça çeşitlenmektedir. 6493 sayılı Kanuna göre üçüncü bir kuruluş türü de sistem işleticisidir.
6493 sayılı Kanuna göre “Sistem” ödeme sistemi ve menkul kıymet mutabakat sistemini, sistem işleticisi ise; Sistemin günlük işleyişinden sorumlu olan ve sistem işletimi için gerekli olan faaliyet iznine sahip tüzel kişiyi ifade etmektedir. 6493 sayılı Kanun kapsamında Ülkemizde mevcut durumda faaliyet gösterebilecek ödeme hizmeti sağlayıcıları;
• 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki bankalar
• Ödeme kuruluşları
• Elektronik para kuruluşları
• Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi
Şeklinde sıralanmaktadır.
6493 sayılı Kanuna göre “Ödeme kuruluşu” Ödeme hizmeti sağlamak ve gerçekleştirmek için bu Kanun kapsamında yetkilendirilmiş tüzel kişiyi ve “Ödeme sistemi” ise üç veya daha fazla katılımcı arasındaki transfer emirlerinden kaynaklanan fon aktarımlarının gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla yapılan takas ve mutabakat işlemleri için gerekli altyapıyı sunan ve ortak kuralları olan yapıyı ifade etmektedir.
3. Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları Aracılığıyla Şirket Çalışanlarına Yemek Bedeli Ödenmesi
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun “Ücretin tarifi” başlıklı 61 inci maddesinde, “Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez...”
Hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun “Vergi tevkifatı” başlıklı 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında ise tevkifat yapmak zorunda olan mükellefler sayılmış, aynı fıkranın (1) numaralı bendinde de hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere göre vergi tevkifatı yapılacağı belirtilmiştir.