İmdat TÜRKAY

1. Gelir Vergisinin Beyan Şekilleri

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre, gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tâbidir. Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Gelirin kapsamına giren kazanç ve iratlar; ticarî kazançlar, ziraî kazançlar, ücretler, serbest meslek kazançları, gayrimenkul sermaye iratları, menkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlardır. Bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, yukarıda yer alan yedi gelir unsuruna ilişkin kazanç ve iratlar gelirin tespitinde gerçek ve safi miktarları ile nazara alınır. Aksine hüküm olmadıkça, gelir vergisi mükellefin veya vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh olunur. Gelir vergisi beyanları: 

Yıllık, 

Muhtasar,

Münferit,

Beyanname ile yapılmaktadır. 

Yıllık beyanname, muhtelif kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde edilen kazanç ve iratların bir araya getirilip toplanmasına ve bu suretle hesaplanan gelirin vergi dairesine bildirilmesine mahsustur. Gelirin takvim yılının belli bir dönemine taalluk etmesi, beyannamenin yıllık vasfını değiştirmez. 

Muhtasar beyanname, işverenler veya vergi tevkifatı yapan diğer kimseler tarafından kesilen vergilerin matrahları ile birlikte, toplu olarak vergi dairesine bildirmesine mahsustur. 

Münferit beyanname, dar mükellefiyete tabi olanların yıllık beyanname ile bildirmeye mecbur olmadıkları kazanç ve iratlardan, vergisi tevkif suretiyle alınmamış olanların bildirilmesine mahsustur.

Gelir vergisi uygulamasında gelirin toplanması ve beyanı esastır. Mükellefler, yedi gelir unsuruna ilişkin olarak bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için bu kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Bu kanuna göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur. Tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname verirler. Bu hüküm şirketlerin faaliyet ve tasfiye dönemlerine şamil olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komanditeler hakkında da uygulanır. Ancak, gelir vergisi uygulamasında elde edilen her gelir yıllık beyanname ile beyan edilmez, yani toplama yapılmayan haller de vardır. GVK’nın 86. maddesinde belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez.

2. Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi

Bilindiği üzere, mükellefler tarafından Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi uygulamasına 1 Temmuz 2020 tarihinde ülke genelinde geçilmiş bulunmaktadır. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 98/A maddesinde hüküm altına alınan Muhtasar Ve Prim Hizmet Beyannamesi, vergi kanunlarına göre verilmesi gereken muhtasar beyanname ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgesinin birleştirilerek, kesilen vergilerin matrahlarıyla birlikte sigortalının sigorta primleri ve kazançları toplamı ile prim ödeme gün sayılarının bildirilmesine mahsustur. Uygulamaya göre;

Vergi kanunlarına göre vergi kesintisi yapmak zorunda olanlar, bir ay içinde yaptıkları ödemeleri veya tahakkuk ettirdikleri kârlar ve iratlar ile bunlardan kestikleri vergileri,

5510 sayılı Kanuna göre sigortalıların prime esas kazanç ve hizmet bilgilerini bildirmekle yükümlü olanlar/işverenler, sigortalıların cari aya ait prime esas kazanç ve hizmet bilgilerini,

Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi ile bildirmek zorundadır.

3. Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin Mükellefi