Cumhur Sinan ÖZDEMİR

1- GİRİŞ

Mevsimlik işler, faaliyetin yılın sadece belirli bir döneminde sürdürüldüğü veya tüm yıl sürdürülmekle birlikte faaliyetin yılın belirli dönemlerinde yoğunlaştığı işyerlerinde yapılan işler olarak tanımlanmaktadır. Bu dönemler, işin niteliğine göre uzun veya kısa olabilmektedir. Her zaman aynı miktarda işçi çalıştırmaya elverişli olmayan ve işyerinde yürütülen faaliyetin niteliğine göre işçilerin her yıl belirli sürelerde yoğun olarak çalıştıkları ve yılın diğer döneminde işçilerin iş sözleşmelerinin ertesi yılın faaliyet dönemi başına kadar ara vermeyi gerektiren işler mevsimlik iş olarak değerlendirilebilir. Dolayısıyla, mevsimlik işlerin özelliğini yılın belli bir döneminde periyodik, düzenli olarak tekrarlanması oluşturmaktadır. Turizm, gıda, inşaat, deri, tarım ve ormancılık gibi sektörlerde yer alan işyerlerinde mevsimlik iş sözleşmeleri yapılabilmektedir. Türk İş Hukuku’nda mevsimlik işler, bu işlerle ilgili yapılan iş sözleşmeleri ve bu şekilde çalışan işçilerin durumu ile ilgili olarak ayrıntılı bir düzenleme bulunmadığından mevsimlik işçilerin yıllık izin kullanıp kullanmayacakları uygulamada karşılaşılan en önemli sorunlardan biridir. Bu makalede Yargı kararları da dikkate alınarak mevsimlik iş ve işçinin tanımı yapılarak mevsimlik çalışan işçilerin yıllık izin hakları açıklanacaktır.

2- YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKI

Anayasa’nın, 50’inci maddesine göre; dinlenmek çalışanların hakkıdır. Ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez ve tek taraflı olarak feragat edilemez. Yıllık izin hakkı bir dinlenme iznidir. Bir yıl boyunca çalışıp izne hak kazanan işçinin bu hakkını kullanması ruh ve sağlık durumu açısından önem taşır. Anayasa’nın, 50’inci maddesi doğrultusunda yıllık ücretli izinler, 4857 sayılı İş Kanunu’nun, 53-60’ncı maddeleri ile Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nde düzenlenmiş, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda 422-425’inci maddelerinde düzenlenmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre; işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara İş Kanunu’nun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz. İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;

Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden,

Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden,

Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden, az olamaz.

Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır. Ancak onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir. Yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınır. Bir işverenin İş Kanunu kapsamına giren işyerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin işyerlerinde İş Kanunu kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır. Bir yıllık süre içinde İş Kanunu’nun, 55’inci maddesinde sayılan haller dışındaki sebeplerle işçinin devamının kesilmesi halinde bu boşlukları karşılayacak kadar hizmet süresi eklenir ve bu suretle işçinin izin hakkını elde etmesi için gereken bir yıllık hizmet süresinin bitiş tarihi gelecek hizmet yılına aktarılır. İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken bir yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru hesaplanır. İşçi her hizmet yılına karşılık yıllık iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanır. Aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin işyerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerlerinde geçen süreler, işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında göz önünde bulundurulur. İş Kanunu’nun, 54’ üncü maddesinde yer alan; “…işçi hesaplanacak her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini gelecek hizmet yılı için de kullanır...” hükmü gereği, işçilerin kullanmadıkları yıllık ücretli izinleri gelecek yıla devreder. Diğer bir ifadeyle yıllık izinler yanmaz.

MEVSİMLİK İŞLER

4857 sayılı İş Kanunu’nda mevsimlik işleri tanımlanmamıştır. Yargıtay(1) çalışmanın sadece yılın belirli bir döneminde sürdürüldüğü işyerlerinde yapılan işleri, mevsimlik iş olarak tanımlanmıştır.