Enes KADIOĞLU -Abdullah SAĞLAM

1.GİRİŞ

Vergilendirilmesi gereken gelir unsurlarından biri olan serbest meslek kazancı 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 65’inci maddenin birinci fıkrasında; her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazanç olarak ifade edilmiş olup aynı maddenin ikinci fıkrasında ise serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması şeklinde tanımlanmıştır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 1 ve 2’nci maddelerinde yer alan hüküm gereğince vergilendirmede kazancın safi tutarı dikkate alınır. Bir diğer ifade ile yapılan faaliyet sonucu elde edilen hasılattan bu faaliyetin yapılmasından dolayı katlanılan giderlerin indirilmesi sonucu tespit edilen olumlu fark vergilendirilmektedir.

Kazanç sahipleri tarafından kazancın elde edilmesi amacıyla yapılan veya katlanılan her gider vergiye tabi kazancın tespitinde indirim konusu yapılamamaktadır. Vergiye tabi kazancın tespitinde indirim konusu yapılabilecek gider veya unsurlara Gelir Vergisi Kanunu’nun ilgili maddelerinde yer verilmiştir.

Serbest meslek kazancına ilişkin olarak serbest meslek faaliyeti, serbest meslek erbabı ve kazancın tespitinde indirilecek giderlere ilişkin hükümlere Gelir Vergisi Kanunu’nun 65’inci ve müteakip maddelerinde yer verilmiştir.

Öte yandan Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’uncu maddesinde serbest meslek erbabı dahil olmak üzere gelir vergisi mükellefleri tarafından gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirilecek unsurlar belirtilmiştir.

Mesleki sorumluluk sigortası 23.05.2013 tarih ve 28658 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Tebliği’ne göre; mesleki faaliyeti ifa ederken sözleşme süresi içinde meydana gelen olay sonucu doğan ve sorumluluk hükümleri uyarınca tazmini sözleşme süresi içinde ya da sonrasında talep edilen zararlara karşı veya sözleşme yapılmadan önce veya sözleşme yürürlükteyken meydana gelen olay nedeniyle, sadece sözleşme süresi içinde sigortalıya karşı ileri sürülebilecek taleplere karşı sözleşmede belirtilen miktara kadar isteme ilişkin makul giderleri de içerecek şekilde verilen teminat olarak ifade edilmiştir.

Mesleki sorumluluk sigortası kapsamında yapılan ödemelerin vergiye tabi kazancın tespitinde indirim konusu yapılıp yapılamayacağına ilişkin Vergi İdaresi geçmişte verdiği özelgelerde her ne kadar olumsuz görüş belirtmiş olsa da en son verilen özelgede mesleki sorumluluk sigortasına yönelik yapılan ödemelerin Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendine göre serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabileceği ifade edilmiştir.

Bu çalışmamızda serbest meslek erbapları tarafından mesleki faaliyetin ifasına yönelik olarak yaptırılan meslek sorumluluk sigortasının kapsamı ve bu sigorta kapsamında olan ödemelerin gider yazılması durumu vergi idaresi tarafından verilen özelgeler çerçevesinde açıklanmaya çalışılacaktır.

2. MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI

2.1. Sigortanın Kapsamı

23.05.2013 tarih ve 28658 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Tebliği’nde Sigortanın Konusu;

“Bu sigorta sözleşmesi ile sigortalının poliçede belirtilen ve ilgili taraflarca konusu tarif edilerek sınırları çizilen mesleki faaliyeti ifa ederken;

a) Sözleşme süresi içinde meydana gelen olay sonucu doğan ve sorumluluk hükümleri uyarınca tazmini sözleşme süresi içinde ya da sonrasında talep edilen zararlara karşı veya

b) Sözleşme yapılmadan önce veya sözleşme yürürlükteyken meydana gelen olay nedeniyle, sadece sözleşme süresi içinde sigortalıya karşı ileri sürülebilecek taleplere karşı,

sözleşmede belirtilen miktara kadar isteme ilişkin makul giderleri de içerecek şekilde teminat verilir. Taraflar, (a) ve (b) bentlerinden birini içerecek şekilde sözleşme yapabilecekleri gibi, her ikisini içerecek şekilde de sözleşme yapabilir.

Sigortalının işletmesi ile ilgili sorumluluğu için yaptırılmışsa, sözleşmede aksine hüküm yoksa bu sigorta, sigortalının temsilcisi ile işletmenin veya işletmenin bir kısmının yönetiminde, denetiminde ve işletmede çalıştırılan kişilerin sorumluluğunu da karşılar.”

Şeklinde tanımlanmıştır.

Buna göre meslek erbabının mesleki faaliyetini ifası sırasında, çerçevesi sözleşme ile belirlenen olaylar sonucunda oluşan zararlar sigorta kapsamında olacaktır. Yine bahsi geçen Tebliğ hükümleri gereğince meslek erbabının yanında çalışan işçilerinde fiilleri de bu sigorta kapsamındadır.

Mesleki sorumluluk sigortası meslek erbabının sadece yurt içinde ifa edilen mesleki faaliyetine yönelik yapılabileceği gibi sigorta şirketi ile meslek erbabının kararına göre yurt dışında ifa edilen mesleki faaliyetlerde sigorta kapsamına alınabilir.

2.2. Sigorta Kapsamı Dışında Kalan Haller

Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Tebliği’nde mesleki sorumluluk sigortası kapsamında teminat ödenmeyecek haller aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

1-Herhangi bir bilgisayar esaslı veya elektronik ortamda saklanabilir, yazılı, basılmış veya herhangi bir yöntem ile (veya benzer bir şekilde) tekrar çoğaltılmış olsun veya olmasın her tür belge kaybı veya sigortalının bakım, gözetim ve kontrolüne verilmiş bilgi ve malzemenin kaybı veya imha edilmesi,

2-Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri haricinde bir mahkemede açılan tazminat davaları ve tahkim,

3- Her türlü haksız rekabet.

Yukarıda belirtilen fiillerden dolayı meydana gelen zararlar sigorta kapsamı dışında olup sigorta şirketi tarafından herhangi bir ödeme gerçekleştirilmeyecektir.

Yine Mezkur Tebliğ hükümleri gereğince sözleşmede aksine hüküm olmadıkça aşağıda belirtilen tazminat talepleri de teminat dışında kalmaktadır. Söz konusu durumlar ise şöyle sıralanmaktadır;

1- Her tür patent, telif hakkı ile ticaret unvanı, marka ve benzeri fikrî mülkiyet hak ihlallerinden kaynaklanan tazminat talepleri,

2- Sigortalının mesleki faaliyeti ifası sırasında anne, baba, kardeş, eş ve çocuklarına karşı sorumluluğundan doğan tazminat talepleri,

3- Her türlü çevre kirliliğinden doğrudan veya dolaylı olarak doğan sorumluluklar nedeniyle yapılan tazminat talepleri,

4- Niteliği ne olursa olsun aşağıdaki hâllerden doğrudan veya dolaylı olarak kaynaklanacak tazminat talepleri:

- Herhangi bir nükleer yakıttan veya nükleer yakıtın yanması sonucu meydana gelen nükleer atıklardan kaynaklanan iyonize ışınımlar veya kirlilik,

- Radyoaktif, zehirli, patlayıcı veya herhangi bir patlayıcı nükleer bileşim veya bunun nükleer bir parçasının tehlikeli özellikleri,

- Diethylstilbesterol (DES), dioxin, urea formaldehyde, asbest, asbestli ürünler veya asbest içeren ürünlerin varlığından, üretiminden, elleçlenmesinden, işlenmesinden, satış, dağıtım, depolama, bırakılma veya kullanımından kaynaklanan her tür hastalık (kanser dahil) veya asbestten kaynaklanan bütün tazminat talepleri.

5- Bir sözleşmenin ifasına veya özel bir anlaşmaya dayanıp, sigortalının yasal sorumluluk ölçüsünü aşan her tür talepleri,

6- Manevi tazminat talepleri.

Öte yandan yine aksine sözleşme olmadıkça aşağıda belirtilen ödemeler de teminat dışında kalmaktadır;

1- İdarî ve adlî para cezaları dahil her tür ceza ve cezai şartlar;

2- Sigortalının iflasına bağlı olarak ortaya çıkabilecek her tür zarar;

3- Sigortalının aleyhine cezai takibata geçilmesi hâlinde, bu takibattan doğan diğer bilumum masraflar;

4- İsteme ilişkin sigorta bedelini aşan giderler.

2.3.Sigorta Kapsamında Olan Meslek Erbapları