Erdoğan ARSLAN

 KURUMSAL YÖNETİM İÇİN BAĞIMSIZ YÖNETİM KURULU ÜYELİĞİ

1.1. Kanun anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeliği görevine gelebilmek için şirket ortaklığına ilişkin pay sahipliğini aramamış,  yönetim kurulu üyelerinin ve tüzel kişi adına tescil edilecek gerçek kişilerin tam ehliyetli olmalarını yeterli görmüştür Sonuçta pay sahipliği olmayan yönetim kurulu üyeleri, literatürde bağımsız yönetim kurulu üyesi olarak değerlendirilmiştir. Buna göre bağımsız yönetim kurulu üyeleri, şirkette pay sahibi bulunmamasına rağmen yönetim kurulu üyeliği görevi bulunan gerçek ve tüzel kişiler (şirketler)dir.  Bu kişiler şirket ortağı olmamakla birlikte, yönetim kurulu üyelerinin tüm haklarına sahip oldukları gibi, yönetim kurulu üyeliğinden gelen tüm yükümlülük ve riskleri de üstlenmektedirler. Dolayısıyla bağımsız yönetim kurulu üyeleri ile şirket hissedarı olan yönetim kurulu üyeleri arasında hukuk nezdinde herhangi bir farklılık bulunmamaktadır.

1.2. Benzer bir kavram da inançlı yönetim kurulu üyeliğidir. İnançlı (bağımlı) yönetim kurulu üyeliği, çeşitli sebeplerle şirket yönetiminde bizzat yer almak istemeyen veya hukuken yer alması mümkün olmayan menfaat sahiplerinin, anonim şirket yönetiminde temsiline imkân tanıyan bir kurumdur. İnançlı yönetim kurulu üyeliği, menfaat sahibi bakımından şirket yönetiminde temsil edilme ve böylelikle şirket yönetimine daha etkili katılarak çıkarlarını koruma aracıdır. Doğaldır ki böyle bir ilişkinin kurulması, taraflar arasında düzenlenen bir sözleşmenin akdedilmesini gerekli kılar. Dolayısıyla inançlı yönetim kurulu üyesi, kendi adına, fakat üçüncü bir kişinin çıkarına ve onun talimatları doğrultusunda vekil gibi görev yapar.

1.3. Bağımsız yönetim kurulu üyeliği, esasen bir SPK mevzuatı kavramıdır. SPK mevzuatına göre Borsa (anonim) şirketlerinde yönetim kurulu, icrada görev alan ve almayan üyelerden oluşur. Buna göre icrada görevli olmayan yönetim kurulu üyeleri içerisinde, görevlerini hiçbir etki altında kalmaksızın yapabilme niteliğine sahip bağımsız üyeler bulunur. Yönetim kurulu içerisindeki bağımsız üye sayısı toplam üye sayısının üçte birinden az olmamak üzere en az fiili dolaşımdaki pay oranını temsil edecek kadar olmalıdır. Şu kadar ki, ortaklık genel kurulu tarafından yönetim kurulu içerisindeki bağımsız üye oranı %50 ile sınırlandırılabilir. Bağımsız üye sayısının hesaplanmasında küsuratlar izleyen tam sayı olarak dikkate alınır. Her durumda, bağımsız üye sayısı ikiden az olamaz. Bağımsız yönetim kurulu üyelerinin görev süresi üç yıl olup, tekrar aday gösterilerek seçilmeleri mümkündür. Şirketin yönetim kurulunda son on yıl içerisinde altı yıldan fazla yönetim kurulu üyeliği yapmış bir kişi, yönetim kuruluna bağımsız üye olarak atanamaz. Bu düzenlemelerden anlaşılan odur ki bağımsız yönetim kurulu üyeliği, şirkette kurumsal yönetimin sağlanabilmesi için gerekli olan bir unsurdur, pay sahipli yönetim kurulu üyeliğinden veya inançlı (bağımlı) yönetim kurulu üyeliğinden farklı bir hukuki statüye sahiptir. Bu itibarla da borsa şirketlerinde bağımsız yönetim kurulu üyeliğinin bulunması mecburidir. Özellikle de borsa şirketlerinde menfaat sahiplerinin haklarını korumanın yolu bu şirketlerin kurumsal yönetime sahip olmalarını sağlamaktan geçer.