Fehmi EGE

1.GİRİŞ

Maliyet bedeli, 213 sayılı VUK’ un aynı başlıklı 262. maddesi ile düzenleme altına alınmış olup söz konusu düzenlemenin teklif edilen değişiklik öncesi hali aşağıdaki gibidir;

“Maliyet bedeli, iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamını ifade eder.”

İktisadi kıymetlerin maliyet bedeli ile değerlenmesi noktasında, hangi unsurların maliyet bedeline dahil edileceğine ayrıca iktisadi kıymetler bazında maliyet bedeline girecek unsurların belirlenmesine dair düzenlemeler, gerek mezkur kanun gerekse alt düzenlemeler yolu ile yapılmıştır. Örneğin, gayrimenkullerde maliyet bedeline giren giderler VUK’ un 270. maddesi ile, demirbaş eşyada maliyet bedeline girecek olan giderler ise mezkur kanunun 273. maddesi ile düzenleme altına alınmıştır. Emtia ve diğer iktisadi kıymetlerin finansmanında kullanılan kredilere ilişkin faiz ve kur farklarının maliyet bedeli içinde değerlendirilip değerlendirilmeyeceğine, değerlenecek ise nasıl bir usulün izleneceğine dair düzenlemeler ise 163 ve 334 Seri No’ lu VUK Genel Tebliğleri ile yapılmıştır. Bahsettiğimiz kanun maddeleri ve alt düzenlemeler incelendiğinde, maliyet bedeline girecek unsurların belirlenmesi noktasında mükellefe seçimlik haklar tanındığı ancak bu hakların da tahdidi olarak sayıldığı görülmektedir. Özetle, maliyet bedeline dair düzenlemeler dağınık bir halde olup bu hususta mükelleflere tanınan seçimlik haklar da yer yer tereddütlere sebebiyet verebilmektedir.

Kanun Teklifinde, VUK’ un 262. ve maliyet bedeliyle ilgili diğer maddelerde yapılan değişiklikler ile maliyet bedeli içine girecek veya maliyet bedeline dahil edilip edilmemesi noktasında mükelleflere seçimlik hak tanınacak unsurlar tek bir madde çatısı altında toplanmıştır. Yapılan düzenleme sonrasında VUK’ un 262. maddesi altına aşağıdaki fıkralar eklenmiş olup devamında mezkur Kanunun 270. maddesi ile 273. maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesi yürürlükten kaldırılmıştır. VUK’ un 262. maddesine eklenen fıkralar aşağıdaki gibidir;

“Aşağıda sayılan giderler de maliyet bedeline dahil edilir.

a) İktisadi kıymetin iktisap edilmesi veya değerinin artırılması ile doğrudan ilgili; gümrük vergileri, gümrük komisyonları, yükleme, boşaltma, nakliye ve montaj giderleri,

b) İktisadi kıymetin iktisap edilmesi veya değerinin artırılması ile doğrudan ilgili; resim ve harçlar, noter, tapu, mahkeme, değer tespiti, danışmanlık, komisyon ve ilan giderleri,

c) İktisadi kıymetin finansmanında kullanılan kredilere ait faiz giderleri ve bunlara ilişkin kur farklarının; emtiada emtianın stoklara girdiği tarihe kadar, diğer iktisadi kıymetlerde ise iktisadi kıymetin envantere alındığı hesap döneminin sonuna kadar olan kısmı ile söz ko0nusu kredilere ilişkin giderler (Faiz giderleri ile kur farklarının diğer kısımlarını maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler),

ç) İktisadi kıymetin stoklara veya envantere alındığı tarihe kadarki depolama ve sigorta giderleri,

d) Gayrimenkullerde mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsanın tesviyesinden mütevellit giderler.

Gayrimenkullerde doğrudan ilgili olması şartıyla, bunların envantere alındığı hesap dönemi sonuna kadar olan hibeler maliyet bedelinden indirilir.

İktisadi kıymetin (emtia hariç) iktisap edilmesi veya değerinin artırılması ile ilgili olan özel tüketim vergisi, indirilemeyecek katma değer vergisi, banka ve sigorta muameleleri vergisi ile kaynak kullanımını destekleme fonunu maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler.

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.”

2. ESKİ VE YENİ DÜZENLEMELERİN KARŞILAŞTIRMASI

2.1.Maliyet Bedeline İthali Zorunlu Kılınan Unsurlar

Maliyet bedeline dair değişiklik teklifi öncesi maliyet bedelinin iktisadi kıymetler bağlamında farklı uygulamaları, farklı farklı maddeler ile düzenlenmiş olup bu düzenlemelerde bazı gider unsurlarının maliyet bedeline ithali noktasında mükelleflere seçimlik haklar tanındığı görülmektedir. Teklif edilen düzenleme ile maliyet bedeli hakkındaki düzenlemeler bir çatı altında toplanmıştır.

Kanun Teklifinin 27. maddesi maliyet bedeline ilişkin değişiklikleri ihtiva etmektedir. Söz konusu maddenin “a ve b” bentlerinde iktisadi kıymetlerin iktisap edilmesi veya değerinin artırılması ile doğrudan ilgili olan ve bahse konu kıymetlerin maliyetine ithal edilecek unsurlar sayılmıştır. Buna göre iktisadi kıymetlerin iktisap edilmesi ve değerinin artırılması ile doğrudan ilgili olup maliyet bedeline ithali zorunlu olan giderler aşağıdaki gibidir;

- gümrük vergileri, gümrük komisyonları, yükleme, boşaltma, nakliye ve montaj giderleri

- resim ve harçlar, noter, tapu, mahkeme, değer tespiti, danışmanlık, komisyon ve ilan giderleri

Öncelikle belirtmek gerekir ki, yukarıda sayılan unsurların maliyet bedeline ithali noktasında hangi iktisadi kıymetle ilgili oldukları noktasında bir ayrıştırma yapılmamıştır. Yukarıda ifade edilen değişikliğin getirdiklerini örnek üzerinden açıklamak yerinde olacaktır. Değişiklik neticesinde yürürlükten kalkacak VUK’ un 270. maddesi gayrimenkul ve gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerde maliyet bedeline ithal edilmesi noktasında mükellefe serbestiyet tanınan gider unsurlarını düzenlemiştir. Bahse konu maddenin ikinci fıkrası uyarınca gayrimenkullerde noter ve tapu giderlerinin maliyet bedeline ithali mükelleflerin ihtiyarına bırakılmıştı. Değişiklik neticesinde, tüm iktisadi kıymetlerin iktisap edilmesi veya değerinin artırılması ile doğrudan ilgili olmak şartı ile noter ve tapu giderlerinin iktisadi kıymetlerin maliyet bedellerine ithal edilmesi zorunlu hale getirilmiştir. Bu vesile ile yukarıda sayılan türden giderlerin maliyet bedeline ithali noktasında net bir belirleme yapılmış olup bu noktada mükelleflerin ihtiyarına son verilmiştir.

2.2.Kredi Faizleri ve Kur Farklarının Durumu