Cengiz TÜRKCAN

1- GİRİŞ

Meslekî Eğitim Kanunu kapsamında aday çırak, çırak ve mesleki eğitim öğrencisi olarak çalıştırılanlar, 2547 sayılı Kanunun 46. maddesine tabi kısmi zamanlı çırak, stajyer veya bursiyer olarak çalıştırılanlar ile tamamlayıcı eğitim ve alan eğitimi kapsamında çalıştırılanlar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 5. maddesi kapsamında kısmi sigortalı sayılmakta ve bunlar sadece bazı sigorta kollarına tabi olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmektedir.

Bu nedenle, işverenlerin çırak ve stajyerleri belirli şartlarda sigortalı olarak, ayrıca maaş ödeyerek çalıştırılmaları zorunlu kılınmıştır.

Bu makalede, çırak ve stajyerlerin sigortalılıkların başlangıç tarihinin ne şekilde tespit edileceği, hangi sigorta hükümlerinin uygulanacağı, işten ayrılma bildirgesinin ne şekilde verileceği, hizmet kodları, prim oranları, iş kazası durumu, çıraklık ve stajyerlik sigortasının emeklilik şartlarına etkisi hususlarına açıklık getirilecektir.

II- SATJYERLERE UYGULANACAK SİGORTA HÜKÜMLERİ

5510 sayılı Kanunu’nun 5/1-b bendine göre, 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası; meslekî ve teknik ortaöğretim ile yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler, mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler, kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 46. maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, 82. maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayanlar hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanır.

Bu bentte sayılanlar, 4/1-a bendi kapsamında sigortalı sayılırlar ve bunlardan bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır.

6764 sayılı Kanun’un 54. maddesiyle, bu bentte yer alan “meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler” ibaresi “meslekî ve teknik ortaöğretim ile yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler, mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler” şeklinde değiştirilmiştir.

5510 sayılı Kanun’un uzun vadeli sigorta kolları bakımından sigortalılık süresi başlıklı 38. maddesinde; malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında dikkate alınacak sigortalılık süresinin başlangıcı; sigortalının, mülga 5417 sayılı İhtiyarlık Sigortası Kanunu’na, mülga 6900 sayılı Malûliyet, İhtiyarlık ve Ölüm Sigortaları Hakkında Kanuna, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’na, 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu’na, 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu’na, bu Kanunla mülga 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu’na 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’na, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesi kapsamındaki sandıklara veya bu Kanuna tâbi olarak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak ilk defa kapsama girdiği tarih olarak kabul edilmektedir.

30261 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin değişik 11. maddesinde; 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için çalışmaya, meslekî ve teknik eğitime, meslekî ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimine, staja veya bursiyer olarak göreve başladıkları tarihten itibaren sigortalı hak ve yükümlülükleri başlatılacağı hususunda düzenleme yapılmıştır.

İlgili düzenleme 6764 sayılı Kanun’un 54. maddesiyle 5510 sayılı Kanun’un 5/1-b bendinde yapılan değişiklik nedeniyle Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde de düzenleme yapılmasını zorunlu kılmıştır.

Bu nedenle, 05.12.2017 tarihinden geçerli olan bu düzenleme ile mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim sırasında staja tabi tutulan öğrenciler ile mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler de 5510 sayılı Kanun’un 5/1-b bendi kapsamına alınarak haklarında kısa vadeli sigorta hükümlerinin uygulanmasına imkan sağlanmıştır.

III- STAJYERLERİN AYLIK PRİM VE HİZMET BELGELERİNDE KULLANILAN BİLDİRİM KODLARI