Fırat İNSEL

1. GİRİŞ

Vergi uygulamalarında verginin sağlıklı bir şekilde hesaplanabilmesi için matrahın doğru bir şekilde bulunması ve bulunan matraha da vergi oranlarının doğru bir şekilde uygulanması gerekmektedir. Matrahın doğru bir şekilde tespiti için de indirilecek ve indirilemeyecek giderlerin bilinmesi ve uygulanması icap eder. Makalemizde kurumlar vergisinde indirilecek giderler ve diğer indirimler genel hatları ile belirtilecek ve özellik arz edan hususlar da detaylı bir şekilde izah edilecektir.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6/1. maddesi uyarınca kurum kazancı, ticari kazancın hesaplanması esasına göre tespit edildiğinden, kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinde yer alan giderler Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 8. maddesinde yer alan giderler hasılattan indirilecektir. KVK 10. maddesine göre ise, “Diğer İndirimler” altında yer alan indirim kalemleri kurumlar vergisi beyannamesinde ayrıca gösterilmek kaydıyla, beyana tabi kurum kazancından indirilebilecektir.

2.GELİR VERGİSİ KANUNUN 40. MADDESİHÜKMÜNDE YER ALAN VE TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER

Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 40. maddesinde 11 bent halinde ticari kazancın tespitinde gayrisafi hasılattan indirilecek giderler sayılmıştır. Bu madde hükmü gereği ticari kazancın tespitinde indirilmesine izin verilen giderler şunlardır.

A. Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve İdame Ettirilmesi İçin Yapılan Genel Giderler

Ticari kazancın tespitinde gayri safi hasılattan indirilmesi kabul edilen birinci gider unsuru, ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerdir. Bu giderlerin ticari kazancın tespitinde gayrisafi hasılattan indirilebilmesi için aşağıdaki şartları taşıması gerekmektedir;

Yapılan genel giderler ile ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi arasında illiyet bağı bulunmalıdır.

Söz konusu giderler karşılığında maddi ve gayri maddi bir kıymet iktisap edilmiş olmamalı ve maliyet olarak nazara alınmamalıdır,

Söz konusu giderlerin indirimini engelleyen bir hüküm bulunmamalıdır,

Söz konusu gider, Vergi Usul Kanunu (VUK) hükümlerine göre tevsik edilmelidir..

Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesiyle ilgisi olmayan giderlerin ticari kazancın tespitinde gayrisafi hasılattan indirilerek gider yazılması mümkün değildir.

B. Hizmetli ve İşçilerin İşyerinde veya İşyerinin Müştemilatında İaşe ve İbate Giderleri, Tedavi ve İlaç Giderleri, Sigorta Primleri ve Emekli Aidatı, GVK’nın 27. maddesinde Yazılı Giyim Giderleri

GVK’nın 40. maddesinin 2. bendinde çalışanlara sağlanan bir takım sosyal harcamaların ticari kazancın tespitinde gayri safi hasılattan indirilmesine imkân tanınmıştır. Bu sosyal giderler madde hükmünde şu şekilde belirlenmiştir:

İşyerinde veya işyerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri Tedavi ve ilaç giderleri

Çalışanlara ve yöneticilere ilişkin sigorta primleri ve emekli aidatı

GVK’nun 27. maddesinde yazılı giyim giderleri (demirbaş olarak verilen giyim eşyası ve tahsilde bulunanlar için yapılan giyim giderleri)

C. İşle İlgili Olmak Şartıyla, Mukavelenameye veya İlama veya Kanun Emrine İstinaden Ödenen Zarar, Ziyan ve Tazminatlar

İş hayatının doğal akışı içerisinde iş sahibinin, işletmeyi idare edenlerin veya istihdam edilen personelin hata, ihmal, bilgisizlik gibi kusurlu davranışları sonunda çeşitli tazminatlar ödenebilmektedir. GVK’nın 40. maddesinin 3. bendinde işle ilgili olmak şartıyla, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatların ticari kazancın tespitinden gayri safi hasılattan indirilmesine imkân tanınmıştır.

D. İşle İlgili ve Yapılan İşin Ehemmiyetine ve Genişliği İle Mütenasip Seyahat ve İkamet Giderleri

Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinin 4. bendinde; işle ilgili ve yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip seyahat ve ikamet giderlerinin (seyahat maksadının gerektirdiği süreye maksur olmak şartıyla) gayri safi hasılattan indirilebileceği belirtilmiştir.

İşletmelerin ticari kazancın tespitinde indirebileceği seyahat giderleri aşağıdaki özellikleri taşımalıdır:

Seyahat ya da ikamet işle ilgili olmalı,

Seyahat ya da ikamet süresi işin gereğini aşmamalı,

Seyahat ve ikamet giderleri işin genişliği ve önemi ile uyumlu olmalıdır.

E. Kiralama Yoluyla Edinilen veya İşletmeye Dahil Olan ve İşte Kullanılan Taşıtların Giderleri

Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinin 5. bendinde; kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderlerinin (tamir, bakım, yakıt, amortisman ve benzeri cari giderler) ticari kazancın tespitinde gayri safi hasılattan indirilebileceği öngörülmüştür.

Bu konuda dikkate alınması gereken en önemli husus, GVK’nın 41/1. maddesinin 8. bendidir. Buna göre, kiralama yoluyla edinilen veya işletmede kayıtlı olan yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopterler gibi hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ile amortismanlarının gider olarak indirilemeyeceği belirtilmiştir.

F. İşletme İle İlgili Olmak Şartıyla; Bina, Arazi, Gider, İstihlak, Damga, Belediye, Vergileri, Harçlar ve Kaydiyeler Gibi Ayni Vergi, Resim ve Harçlar

GVK’nın 40/6. bendinde işletme ile ilgili olmak şartıyla; bina, arazi, gider, istihlak, damga, belediye vergileri, harçlar ve kaydiyeler gibi ayni vergi, resim ve harçların ticari kazancın tespitinde gayrisafi hasılattan indirilebilecek giderlerden olduğu belirtilmiştir.

Buna göre, işletmeyle ilgili olmayan, başka bir deyimle mükellefi işletme veya kurum olmayan vergiler, maddede sayılanlardan olsa da gider yazılamaz.

G. Vergi Usul Kanunu Hükümlerine Göre Ayrılan Amortismanlar

GVK’nın 40. maddesinin 7. bendi hükmü uyarınca; VUK hükümlerine göre ayrılan amortismanlar gider yazılabilmektedir. Bu bende göre, gider yazmanın tek sınırlaması amortismanın VUK’da yer alan oran ve şartlar dâhilinde ayrılmış olmasıdır. Amortisman konusu VUK’un 313 ile 330. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

H. İşverenlerce, Sendikalar Kanunu Hükümlerine Göre Sendikalara Ödenen Aidatlar

Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinin 8. bendinde, işverenlerce, Sendikalar Kanunu hükümlerine göre sendikalara ödenen aidatlar da ticari kazancın tespitinde dikkate alınabilecek bir diğer gider unsuru olarak kabul edilmiştir. Söz konusu aidatların gider olarak kabul edilebilmesi için;

Söz konusu aidatların ödenmesi,

Bu aidatın bir aylık tutarının, işyerinde işçilere ödenen çıplak ücretin bir günlük toplamını aşmaması gerekmektedir.

Sendika aidatının işverenler tarafından gider yazılabilmesi için aidatın ilgili bulunduğu yılda sendikaya ödenmesi gerekir. Ancak dönemsellik ilkesi gereğince, ilgili bulunduğu yılda ödenmeyen sendika aidatları, daha sonraki yıllara ait ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınamayacaktır.

İ. İşverenler Tarafından Ücretliler Adına Bireysel Emeklilik Sistemine Ödenen Katkı Payları

GVK’nın 40. maddesinin 9. bendinde yer alan hüküm işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının, ücretlerle ilişkilendirilmeksizin, ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilmesine imkân tanımaktadır.

Ancak gerek işverenler gerekse ücretliler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen ve vergi matrahının tespitinde dikkate alınan katkı paylarının toplamının GVK’nın 63. maddesinin 1. fıkrasının 3. bendinde belirlenen oran ve haddi (indirim konusu yapılacak prim ödemelerinin toplam tutarı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını) aşmaması gerekmektedir.

GVK’nın 63. maddesinin 1. fıkrasının 3. bendinde belirlenen oran ve hade göre, Sigortanın Türkiye’de kâin ve merkezi Türkiye’de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla; ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortası poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerin %50’si ile ölüm, kaza, sağlık, hastalık, engellilik, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primler (İndirim konusu yapılacak primler toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz.

J.Fakirlere Yardım Amacıyla Gıda Bankacılığı Faaliyetinde Bulunan Dernek ve Vakıflara Maliye Bakanlığınca Belirlenen Usul ve Esaslar Çerçevesinde Bağışlanan Gıda, Temizlik, Giyecek ve Yakacak Maddelerinin Maliyet Bedeli

GVK’nın 40. maddesine 5035 sayılı Kanun ile eklenen hüküm çerçevesinde fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığı’nca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin ticari kazancın tespitinde gayri safi hasılattan indirilmesi öngörülmüştür.

K. Türkiye İş Kurumu Tarafından Düzenlenen İş Başı Eğitim Programlarından Faydalananlara, Programı Yürüten İşverenlerce Fiilen Ödenen Tutarlar

GVK’nın 40.maddesinin 11. bendinde yer alan hüküm, Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen iş başı eğitim programından faydalanan ve programı yürüten işverenlerce ödenen tutarları ticari kazancın tespitinde gider olarak her bir katılımcı için kanunda belirtilen haddi (ücretle ilişkilendirilmeksizin her bir katılımcı itibariyle indirim konusu yapılacak tutar aylık olarak asgari ücretin brüt tutarının yarısı) aşmamak kaydıyla indirilmesine imkan tanımaktadır.

3.KURUMLAR VERGİSİ KANUNUN 8. MADDESİNDE YER ALAN VE TİCARİ KAZANÇ GİBİ HESAPLANAN KURUM KAZANCININ TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER