Ahmet ESEN

KURUMLAR VERGİSİNİN KONUSU

Kanunun 1’inci maddesinde kurumlar vergisinin konusu “Aşağıda sayılan kurumların kazançları, kurumlar vergisine tabidir.”

Şeklinde açıklanmış ve bu kurumlar şöyle sayılmıştır;

a) Sermaye şirketleri.

b) Kooperatifler.

c) İktisadî kamu kuruluşları.

ç) Dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmeler.

d) İş ortaklıkları.

Bu kurumlar, kurumlar vergisi mükellefleri olarak, ilgili vergi dairesine tescil edileceklerdir. (KVK md.1)

KURUM KAZANCI

Kurum kazancı gelir vergisinin konusuna giren gelir unsurlarından oluşur. (KVK md. 2)

Gelir unsurları ise şunlardır;

1- Ticari kazançlar.

2- Zirai kazançlar,

3- Ücretler,

4- Serbest Meslek Kazançları,

5- Gayrimenkul Sermaye İratları

6- Menkul sermaye iratları

7- Diğer kazanç ve iratlar (GVK md. 2)

Yukarıda yazılı yedi gelir unsurunun toplamı, kurum kazancı olarak kabul edilir ve safi tutarları üzerinden vergiye tabi tutulur.

GENEL AÇIKLAMA

KURUMLAR VERGİSİNİN MÜKELLEFLERİ

Md.2.1- Sermaye şirketleri Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş olan ve ticaret siciline tescil edilmiş bulunan, tüzel kişiliği haiz anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile benzer nitelikte yabanı kurumlar sermaye şirketidir. SPK nın düzenleme ve denetimine tabi fonlar ile bu fonlara benzer yabancı fonlar sermaye şirketi sayılır.

2- Kooperatifler 1163 sk. veya özel kanunlarına göre kurulan kooperatifler ile benzer nitelikte yabancı kooperatifleri ifade eder.

3- İktisadi kamu kuruluşları, devlete, il özel idarelerine, belediyelere, diğer kamu idarelerine ve kuruluşlarına ait veya bağlı olup faaliyetleri devamlı bulunan ve birinci ve ikinci fıkralar dışında kalan ticari, sınai ve zirai işletmeler iktisadi kamu kuruluşudur.

4- Yabancı devletlere, yabancı kamu idare ve kuruluşlarına ait veya bağlı olup, bu maddenin birinci ve ikinci fıkraları dışında kalan ticari, sınai ve zirai işletmeler iktisadi kamu kuruluşu gibi değerlendirilir.

5- Dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler, Dernek ve vakıflara ait veya bağlı olup faaliyetleri devamlı ve bu maddenin birinci ve ikinci fıkraları dışında kalan ticari, zirai ve sınai işletmeler ile benzer nitelikteki yabanı işletmeler, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleridir. Bu maddenin uygulanmasında sendikalar dernek, cemaatler ise vakıf sayılır.

6- İktisadi kamu kuruluşları ile dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmelerin kazanç amacı gütmeleri, faaliyetleri kanunla verilmiş görevler arasında bulunması, tüzel kişiliklerinin olmaması, bağımsız muhasebelerinin ve kendilerine ayrılmış sermayelerinin veya iş yerlerinin bulunmaması mükellefiyetlerini etkilemez. Mal veya hizmet bedelinin sadece maliyeti karşılayacak kadar olması, kar edilmemesi veya karın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesi bunların iktisadi niteliğini değiştirmez.

7- İş ortaklıkları; Yukarıda yazılı kurumların kendi aralarında veya şahıs ortaklıkları ya da gerçek kişilerle belli bir işin birlikte yapılmasını ortaklara yüklenmek ve kazancını paylaşmak amacıyla kurdukları ortaklıklardan bu şekilde mükellefiyet tesis edilmesini talep edenler iş ortaklıklarıdır. Bunların tüzel kişiliklerinin olmaması mükellefiyetlerini etkilemez. (KVK md.2)

TAM MÜKELLEFİYET

1- Tam mükellefiyet: Kanunun 1’inci maddesinde sayılı kurumlardan kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunanlar, gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirilir.

2- Dar mükellefiyet: Kanunun 1’inci maddesinde sayılı kurumlardan kanuni ve iş merkezlerinin her ikisi de Türkiye’de bulunmayanlar sadece Türkiye’de elde ettikleri kazançlar üzerinden vergilendirilir.

3- Dar Mükellefiyette kurum kazancı

a) Ticari kazanç: VUK’a göre Türkiye’de iş yeri olan veya daimi temsilci bulunduran yabancı kurumlar tarafından bu yerlerde veya bu temsilciler eliyle yapılan işlerden elde edilen ticari kazançlar,

b) Türkiye’de bulunan zirai işletmelerden elde edilen kazançlar,

c) Türkiye’de elde edilen serbest meslek kazançları,

ç) Taşınır ve taşınmazlar ile hakların Türkiye’de kiralanmasından elde edilen kazançlar,

d)Türkiye’de elde edilen menkul sermaye iratları,

e) Türkiye’de elde edilen diğer kazanç ve iratlar,

Dar mükellefin geliri olarak vergilendirilir. (KVK md. 3)

MUAFİYETLER

1- a) Kamu idare ve kuruluşları tarafından tarım ve hayvancılığı, bilimi, fenni ve güzel sanatlar öğretmek, yaymak, geliştirmek ve teşvik etmek amacıyla işletilen okullar konservatuarlar, kütüphaneler, tiyatro ve müzeler, sergiler, numune fidanlıkları, kitap, gazete, dergi yayınevleri,

b)Kamu idare ve kuruluşlarına genel insan ve hayvan sağlığı, hastane, klinik, sanatoryum, huzurevleri çocuk bakım evi

c) Kamu idare ve kuruluşlarınca sosyal amaçla işletilen şefkat evleri ve yardım sandıkları, yoksul aşevleri, darulaceze atölyeleri, öğrenci yurtları, pansiyonları,

ç) Kamu idare ve kuruluşlarınca açılan yerel ve uluslararası sergiler, fuarlar ve panayırlar,

d) Sadece kamu görevlerine hizmet veren kar amacı gütmeyen kreş ve konut evleri

e) Kanunla kurulu emekli ve yardım sandıkları,

f) Yaptıkları iş karşılığında resim ve harç alan kamu kuruluşları,

g) Şans oyunları hasılatından alınan vergi ve fonla ilgili 5602 sk kapsamındaki kuruluşlar,

h) Darphane ve damga matbaası Genel Müdürlüğü ile askeri fabrikaları

ı) İl özel idareleri, belediyeler ve köyler ile bunların oluşturdukları birlikler, kanal, boru yollarla dağıtım yapan işletmeler,

2- Belediye sınırları içinde bulunan yolcu taşıma işletmeleri

3- Kesim, taşıma ve muhafaza yapan mezbahalar

4- Spor kulüplerinin idmanla ilgili işletmeleri,

k) Tüketim ve taşımacılık kooperatifleri hariç, olmak üzere, ana sözleşmelerinde sermaye üzerinden kar dağıtılmaması, yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi, yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması ve sadece ortaklarla iş görülmesine ilişkin hükümler bulunup bu hükümlere fiilen uyan kooperatifler ile bu kayıt ve şartlara ek olarak kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında söz konusu inşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine veya kanunun 13. maddesine göre bunlarla ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya yukarda sayılanlarla iş ve işveren ilişkisi içinde bulunanlara yer vermeyen ve yapı ruhsatı ile arsa tapusu kooperatif tüzel kişiliği adına tescil edilmiş olan yapı kooperatifleri,

ı) Yabancı ülkeler veya uluslararası finans kuruluşları ile yapılan mali ve teknik işbirliği anlaşmaları çerçevesinde yalnızca kredi teminatı sağlamak üzere kurulmuş olup bu faaliyetlerinde elde ettikleri kazançları teminat sorumluluk fonlarına ekleyen ve sahip oldukları ortaklara dağıtmaksızın kredi sağlayan banka ve kuruluşlara yatıran kurumlar,

m) Münhasıran bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kuruluşları,

n) OSB ile küçük sanayi sözleşmesinin alt yapılarını hazırlamak ve buralarda faaliyette bulunanların arsa, elektrik, gaz buhar ve su gibi ortak ihtiyaçlarını karşılamak üzere kamu kuruluşları, bu nitelikteki meslek kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerce birlikte oluşturulan ve kazancının tamamını bu yerlerin ortak ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanan iktisadi işletmeler,

kurumlar vergisinden muaftır.

KURUMLAR VERGİSİNİN İSTİSNALARI